اوغلی: موافقت‌نامۀ صلح برنده ندارد /8.3.2020
اشاره: امریکا و طالبان موافقت‌نامه‌یی را به امضا رسانیدند که به باور بسیاری از تحلیلگران به سود طالبان بوده است. اما سردارمحمد رحمن اوغلی، نماینده پیشین مجلس، سفیر پیشین افغانستان در اوکراین و از منتقدان سیاسی در کابل معتقد است که توافق‌نامه هیچ برنده‌یی نداشته و همه طرف‌ها باختند. فارسی.رو با وی دربارۀ موافقت‌نامۀ صلح امریکا و طالبان به مصاحبه پرداخته است.
به باور شما چه کسانی بازنده و چه گروهی برندۀ امضای توافق‌نامۀ صلح امریکا و طالبان هستند؟
توافق‌نامۀ صلح امریکا و طالبان، برنده ندارد. همه طرف‌ها بازنده هستند. ایالات متحده در جریان چندسال نه تنها نتوانست صلح را تأمین کند، بل شعار اصلی‌اش را که دموکراسی، حقوق بشر و حقوق زن بود، نتوانست نهادینه سازد. تبلیغات می‌شد که امریکا سردم‌دار حقوق زنان، حقوق بشر و دموکراسی در دنیا است، اما در پیاده‌کردن اولویت‌هایش ناکام بوده است. در این مدت، جنگ تشدید شد و امریکا ناکام ماند.
از سوی دیگر، طالبان به عنوان یک نهضت اسلامی، حاضر نبودند که با خارجی‌ها به خصوص امریکایی‌ها زد و بندی داشته باشند. این توافق‌نامه از جایگاه و نیروی طالبان به عنوان نیروی ضد امریکایی می‌کاهد. طالبان در یک معامله جدی سیاسی با امریکا قرار گرفته‌اند. البته مردم و دولت افغانستان ناکام‌تر از امریکا و طالبان هستند. دولت افغانستان که با امکانات وافر و حمایت گستردۀ بین‌المللی بر سر کار بود، نه تنها نتوانست مشکل مردم را حل کند، به شعارهای دموکراتیک عمل کند، برعکس جامعه را به انزوا، فقر، تنگ دستی و ناامنی مواجه ساخته است. نمرۀ دولت افغانستان هم ناکامی است. دولت افغانستان نتوانسته تفکیک قوای ثلاثه را عملی سازد.
چه چیزی طالبان را یک‌شبه از جریان به قول امریکا «تروریستی» به متحد واشنگتن تبدیل کرد؟
ایالات متحده امریکا از شعارهایش فاصله می‌گیرد. با سرکارآمدن ترامپ به شعارهای حقوق بشر، حقوق زنان و جامعه مدنی پشت پا زده شد. همه چیز اقتصاد شد. حالا امریکایی را می‌بینیم که در سطح جهان زور می‌گوید و کشورها و ملت‌های مستضعف را به دام بندازد. امریکا می‌کوشد که جنگ نیابتی را از طریق رادیکالیسم اسلامی به پیش ببرد. برای چنین کشوری می‌تواند هر سازمان تروریستی یک شبه به مدافع ارزش‌های حقوق بشر و دموکراسی تبدیل شود. اگر امریکا روزی طالبان را به عنوان حامی حقوق بشر بشناسد، تعجب نکنید.
اشرف‌غنی گفت که 5000 هزار زندانی طالبان را رها نمی‌کند. فکر می‌کنید بتواند مقاومت کند؟
اشرف غنی در موقعیتی قرار ندارد که بتواند به گفته‌هایش عمل کند. پیش از این شمار زیادی از طرف‌داران طالبان را از بند رها ساختند. انس حقانی را با احترام آزاد کردند. اشرف‌غنی اگر راست هم بگوید کسی باور نمی‌کند. باورم این است که به یک پیام، تیویت و تلیفونی دیدگاهش تغییر می‌کند.
فکر می‌کنید که مذاکرات بین‌الافغانی ده روز بعد آغاز شود و به نتیجه‌یی برسد؟
هر جنگی با بی‌عدالتی مشتعل می‌شود. پایه و اساس هرجنگی بی‌عدالتی است. جنگ وقتی به پایان می‌رسد که بخشی از عدالت محقق شود. در بی عدالتی صلح تأمین شده نمی‌تواند. زمینه به گونه‌یی نیست که بتوانیم از صلح استقبال کنیم. صلحی که با امر و نهی چند کشور و افرادی حاکم شود، به درازا نمی‌کشد. به صلح باورمند نیستم. مگر اینکه عدالت تأمین شود و وجود اقوام جدی گرفته شود. فعلا مصالحه را به عنوان آشتی میان یکی اقوام افغانستان می‌دانند. چون فکر می‌شود که حکومت از یک قوم، طالبان از یک قوم و نماینده امریکا هم از همان قوم. این بیشتر به آشتی میان قبیلوی می‌ماند تا آشتی مردم افغانستان. از این رو، قضاوت دربارۀ تأمین صلح زود است.
چه چیزی احزاب سیاسی مثل جمعیت، جنبش و وحدت را که روزی دشمنان سرسخت طالبان بودند، به گروه‌های خوشبین به این گروه تبدیل کرده است؟
اگر شما دو دشمن داشته باشید: یکی قوی و دیگری ضعیف. شما در برابر دشمن ضعیف کرنش نشان می‌دهید و تلاش می‌کنید که دشمن قوی را از پیش رو بردارید. احزاب فکر می‌کنند که اشرف غنی با حمایت انگلیس و امریکا آنها را به حاشیه می‌راند و مضمحل می‌کند. بنابراین، احزاب تلاش دارند که غنی را از صحنه کنار بزنند تا با طالبان مقابله کنند. در حال حاضر اشرف‌غنی با طالبان دشمن پنداشته می‌شود. اما من چنین فکر نمی‌کنم. غنی در یک موقع از طالبان حمایت خواهد کرد.
برخی نگرانی‌هایی به وجود آمده است که اقلیت‌های قومی در نظام پساصلح حذف شوند. فکر نمی‌کنید که روند کنونی به نظام قومی در افغانستان منجر شود؟
همین حالا هم نشانه‌هایی از یک حکومت قومی تحت زعامت انگلیس و امریکا وجود دارد. تردد در نظام قومی باعث شد که مردم از نظام قومی حمایت نکنند. در هر گوشه‌یی نارضایتی و انزجار وجود دارد.
طالبان تا اینکه یک گروپ مذهبی باشند، یک گروپ قومی هستند. آنها با استفاده از مذهب می‌خواهند نظام قومی را برپا دارند. البته اقوام دیگر چشم بسته ننشستند. آنها می‌بینند که کشور به کجا می‌رود، آنها روابط و مناسباتی دارند. در نهایت راهی برای وحدت وجود ندارد. با قومی سازی کشور جنگ داخلی دیگر در خواهد گرفت.
فکر می‌کنید که طالبان بتوانند به تعهدات‌شان وفادار بمانند و به تشکیل یک نظام فراگیر و ملی تن دهند؟
طالبان سعی می کنند که با دقت تصمیم بگیرند. طالبان حالا یکی از پله‌های پیروزی را پیموده‌اند. طالبان که روزی از سوی امریکا به زنجیر کشیده می‌شدند و روانۀ گوانتانامو می‌گردیدند، امروز مخاطب امریکا هستند. حالا امریکا نشان داد که با یک سازمان تروریستی نمی‌جنگید، بل با گروهی می‌جنگید که در پی استقلال افغانستان بوده است. طالبان تلاش خواهند کرد که از این فرصت استفادۀ درست کنند. آنها کوشش خواهند کرد که با مردم آشتی کنند. آنها در دوران حاکمیت‌شان مردم را اذیت و شکنجه کردند. اقوام غیرپشتون را از معرکه کنار زدند و در قدرت سهم ندادند. حاکمیت‌شان هم بدوی بود. طالبان در این مسایل سعی خواهند کرد که مشکل را از طریق سیاسی حل کنند.
گفته می‌شود برخی مناطق مشخص به طالبان واگذار می‌شود. آیا این نوعی پذیرش فدرالیسم نیست؟
اگر بخشی از کشور به طالبان واگذار شود، آنها این امکان را خواهند یافت که بر دیگر مناطق هم کنترل پیدا کنند. در عین حال، این مسأله راه را برای پذیرش افکار طالبانی در افغانستان فراهم می‌کند. این تصمیم خطای جدی و فاحش خواهد بود. این مسأله حاکمیت طالبان را بالای مردم تحمیل خواهد کرد. متأسفانه کسی را نمی‌بینم که جلوی آنان را بگیرد.
بر بنیاد توافق نامه، امریکا مسوولیت واگذاری جنگ با القاعده و داعش را به طالبان واگذار کرده است. این تصمیم به چه معناست؟
این ظاهر قضیه است. مردم می‌دانند که داعش از جانب چه کسانی حمایت می‌شود و تجهیز می‌گردد. این سوال وجود دارد که القاعده‌ای وجود دارد و اگر بلی، کجا است؟ بهانۀ حضور امریکا در افغانستان، جنگ با القاعده و طالبان بود. القاعده مورد حمایت طالبان بود. حالا که با طالبان توافق کرده اند، بهانه‌یی برای حضور القاعده وجود ندارد.
وزیر خارجۀ امریکا اعلام کرد که دو سند محرم نیز جز توافق نامۀ طالبان و امریکا است. به باور شما، توافقات محرم شامل چه مسایلی خواهد بود؟
گمان می‌برم توافقات محرم دربارۀ پایگاه‌های نیروهای امریکایی در افغانستان باشد. طالبان نمی‌خواهند این مورد واضح شود. اگر طالبان با پایگاه‌های امریکایی موافقت کرده باشند، فرقی با حکومت کنونی نخواهند داشت. در آن صورت، ادعاهای طالبان بی بنیاد ثابت خواهد شد.
دربارۀ انتخابات، فکر می‌کنید که تیم ثبات و همگرایی تا پایان به مقاومت بپردازد و مانع تحلیف اشرف غنی شود؟
تیم ثبات و همگرایی پایگاه اجتماعی برجسته دارد. اما با توجه به گذشته اطمینان نداریم که داکتر عبدالله در برابر امریکا قرار گیرد. امریکایی‌ها به دنبال انتخابات شفاف نبوده‌اند. امریکایی‌ها خواستند که مردم درگیر یک معضل باشد. رییس اجرایی باور ندارم تا آخر مقاومت کند. اما یک گروپ قوی مردمی را در کنار عبدالله می بینیم. آنها می‌توانند خواست‌های شان را بقبولانند.
دیدگاه‌های تجزیه‌محور در افغانستان تقویت شده است. فکر می‌کنید که افغانستان در مسیر تجزیه در حرکت است؟
در ده سال اخیر مسأله قومی در افغانستان بسیار حاد بوده ست. برخی حلقات به کمک امریکا و انگلیس کوشش می‌کردند که شئون قومی یکی از اقوام افغانستان را ارجحیت بخشیدند و سعی کردند که از طریق تنظیم قدرت در محور یک قوم مشکل قدرت را حل کنند. به همین دلیل است که به آینده امیدوار نیستم. چون دسته بندی قومی بیشتر شده و اقوام خود را از دایره حکومت بیرون می‌بینند. این مسأله به وحدت ملی آسیب رسانده است. اما به فکر تجزیه نیستم. حکومت‌ها می‌آیند و می‌روند، اما مردم با یک دیگر هستند. وقتی عدالت تأمین شد، آنها یک دیگر را به آغوش خواهند گرفت. نشانه‌های تجزیه کشور را نمی‌بینم. اگر سیاست‌های قومی بیشتر تحریک شود، احتمالا افغانستان را در مسیر تجزیه می‌برد.
