حاجی دین محمد: پس از نشست مسکو شورای عالی صلح منزوی شد /6.2.2020
اشاره: حاجی دین محمد، معاون شورای عالی صلح افغانستان و از چهره‌های با نفوذ قومی در شرق افغانستان است. او از خانواده‌یی می‌آید که تاریخ طولانی در مخالفت با طالبان دارد و چندین عضو خود را در مبارزه با این گروه از دست داده است. حاجی دین محمد به دلیل جایگاه خانواده‌گی و قومی‌اش نقش اثرگذار در دو دهۀ اخیر داشته است. او به عنوان رییس کمپاین انتخاباتی حامد کرزی (2009) و محمد اشرف‌غنی(2014) کار کرده و سال‌ها والی پایتخت (کابل) بوده است. در دورۀ حکومت وحدت ملی معاونیت شورای عالی صلح را برعهده گرفت. او رهبری هیأتی از دولت افغانستان را بر عهده داشت که برای نخستین‌بار در مسکو با طالبان رو در رو به گفت‌وگو پرداختند. افغانستان.رو با آقای دین محمد به مصاحبه پرداخته است. شرح مصاحبه را در زیر می‌خوانید:
شما اخیراً فرمودید که شورای عالی صلح شش ماه است که معاش دریافت نکرده است. چرا رییس‌جمهوری به شورای عالی صلح بی‌تفاوت شد؟
بی‌تفاوتی دو دلیل دارد: رییس‌جمهور از طریق شورای عالی صلح امید نداشت و یا فکر می‌کرد که این شورا نمی‌تواند کار کند. از اول می‌دانستیم که او در جستجوی راه‌های دیگری برای صلح است.
دلیل دیگر اینکه سال قبل به نمایندگی از شورای عالی صلح در کنفرانس مسکو که با حضور کشورهای آسیای میانه، هند و پاکستان راه اندازی شده بود، شرکت کردیم. در آن نشست، طرف طالبان انتقادهایی را بر دولت وارد کردند. ما که به نمایندگی از شورای عالی صلح رفته بودیم، به دفاع از دولت نپرداختیم. چون وظیفۀ دفاع از دولت کار وزارت‌های خارجه و دفاع بود. کار ما صلح است و باید حرف صلح را می‌گفتیم. مشورۀ چهار نفری که به نمایندگی از شورای عالی صلح رفته بودیم، این بود که از صلح سخن بزنیم. جنگ را وزارت دفاع می‌کند و جنگ سیاسی را هم وزارت خارجه پیش می‌برد. ما خواستیم که راه صلح را در پیش گیریم. موضع‌گیری ما در نشست مسکو سروصدا را در کابل راه انداخت. دولت گفت که شورای عالی صلح ضعیف عمل کرد. به باور آنها، موقف قوی این می‌بود که مثل وزارت دفاع لاف می‌زدیم که جنگ کردیم و کشتیم! برای شورای عالی صلح درست نبود که چنین صحبت کند. این باعث شد که شورای عالی صلح را منزوی سازند. طالبان حاضر شده بودند که با ما بنشینند. درحالی که ما به نمایندگی از دولت رفته بودیم. گرچه شورای عالی صلح متشکل از 1600 نفر از علما، اعضای جامعه مدنی، جوانان، خانم‌ها و همه اقشار ساخته شده است. اما ترتیب و تنظیم و معاش مربوط دولت می‌شد. یعنی شورای عالی صلح نیمه دولتی و نیمه آزاد بود. طالبان همین آماده‌گی را داشتند که همراه شورای عالی صلح بنشینند، یک راه و دروازه باز می‌شد. اما دولت از این راه استفاده نکرد. به این دلیل که موضع شورای عالی صلح در نشست مسکو ضعیف بود. حتا گفتند که اعضای شورای عالی صلح نمایندگان ما نیستند. شورای عالی صلح یک آدرسی مربوط ملت بود، اما متأسفانه خراب شد و از آن استفاده نشد.
وزارت دولت در امور صلح می‌تواند نقش و جای شورای عالی صلح را ایفا کند؟
دولت انتظار دارد که این وزارت نقش شورای عالی صلح را ایفا کند. (بودجه) وزارت صلح را هم از پارلمان طی مراحل کردند. اما تاجایی‌که من می دانم تجربه و موثریت شورای عالی صلح بیشتر است. اما در آینده مشخص می شود که این وزارت کار شورای عالی صلح را کرده می تواند و یا خیر.
شما در روزهای اخیر نشست‌هایی دربارۀ صلح با رهبران سیاسی داشتید. فکر می‌کنید این نشست‌ها بتواند در اجماع ملی مؤثر واقع شود؟
بلی. در این چند وقت مجالسی در خانۀ اسماعیل‌خان، محمد یونس قانونی و محمد محقق داشته‌ایم. هدف مجالس این است که چگونه در میان سیاسیون اجماع به میان آید. در این نشست‌ها چهره‌های مهم به شمول حامد کرزی، عبدالله عبدالله، کریم خلیلی، محمد محقق و فرزندان مرحوم مجددی، پیرگیلانی و جنرال دوستم حضور داشتند. انتظار داریم طرحی که تا یک هفته بیرون می‌شود، از همۀ افغانستان نمایندگی کند و راه را برای مذاکره باز کند.
برخی از جریان‌ها گفته‌اند که برای موفقیت مذاکرات صلح غنی باید برود. با کنار رفتن رییس جمهور زمینۀ صلح فراهم می‌شود؟
شاید رفتن رییس‌جمهور فایده نکند. فعلاً یک نظم حاکم است و رییس جمهور در رأس قرار دارد. وقتی طرف‌ها به نتیجه رسیدند و هر فیصله‌یی کردند باز همان وقت درست است. فعلاً کنار رفتن رییس جمهور کمکی نمی‌کند.
شما در مبارزه با طالبان قربانی داده‌اید. اما چگونه است که حالا بیشترین تلاش را برای کنارآمدن با طالبان دارید؟
این سؤال درست است. باری سفیر امریکا هم این سوال را پرسید. حتا امرالله صالح گفته بود که طالبان برادر من را کشته‌اند و من در مذاکره با طالبان جدی هستم. مردم افغانستان عضو خانوادۀ ما هستند. هر روز 300 افغان کشته می‌شود، این‌ها کی هستند؟ افغان هستند، اولاد، برادر و خانوادۀ ما هستند. به خاطر عقدۀ مرگ برادر و فرزندم طرف‌دار جنگ باشم؟ اینکه صدها و هزاران اولاد این کشور کشته می‌شود، چه کار کنیم؟ جواب این را کی می‌دهد. اگر یک دولت اسلامی و محکمه درست به وجود خواهد آمد، وارثین آنها مراجعه خواهند کرد و دلیل مرگ‌شان را خواهند پرسید. ولی اگر به خاطر عقدۀ شخصی هزاران تن دیگر کشته شوند، روح شهدا هم خوش نمی‌شود. روح شهدا به این خوش خواهد شد که در اففغانستان امن بیاید.
حکومت ادعا می‌کند که کار داعش را در ننگرهار تمام کرده است. آیا واقعاً کار داعش تمام شده است؟
فکر کنم شماری از آنها در بلندی‌های «شینوار» هستند. برخی‌های‌شان به کنر رفته‌اند. یک تعداد زیاد به شمول پاکستانی‌ها و افغانها با خانواده‌های شان به دولت تسلیم شدند.
اما سوال این است که داعش چگونه از بین رفت؟ طبعاً یک تعدادشان در جنگ کشته شدند. من از همان منطقه هستم و مردم منطقه و مجاهدین با من به تماس هستند. از شیرزاد، توره بوره و شینوار معلومات دارم.
در گذشته بین طالبان و داعش جنگ می‌شد. شکایت این بود که امریکایی‌ها طالبان را می‌زند. ولی این بار از طریق هوا امریکا داعش را هدف قرار داد و نیروی زمینی‌شان طالبان بودند. این عملیات از خوگیانی شروع شد و تا شینوار پیش رفت. دولت در دامنه‌های کوه پوسته داشت. وقتی داعشی‌ها مجبور شدند آمدند و به دولت تسلیم شدند. داعش توسط قوای هوایی امریکا و قوای پیادۀ طالبان زده شدند.
گفته می‌شود که داعشیانی که در ولایات شرقی مستقر بودند، از راه ولایات شرقی به شمال افغانستان رفته‌اند. اطلاعات شما در این زمینه چیست؟
مردم چنین می‌گویند. اما شخصاً معلومات ندارم.
حکومت برخاسته از مذاکرات صلح چگونه حکومتی خواهد بود؟
حکومتی باید روی کار آید که مردم افغانستان به شمول طالبان، هر قوم و هر منطقه خود را در آن ببینند. مردم باید مطمین باشند که مال، ناموس، سر و حیثیت‌شان محفوظ است. در حکومت صلح باید همۀ مردم به شمول زنان و مردان از حقوق‌شان مطمین باشند. افغانستان از اقوام و مذاهب مختلف ساخته شده است. اقلیت و اکثریت خود را در این‌جا باید مصون و محفوظ حس کنند. سرمایه، کار و زندگی‌شان تحت قانون باشد و با عقاید و دیدگاه‌شان زندگی کنند. مردم روی چنین نظامی اتفاق می‌کنند.
نقش کشورهای منطقه به ویژه روسیه را در مذاکرات صلح چگونه می‌بینید؟
وضعیت افغانستان از دست همان‌هاست. اما حالا کردارشان مثبت است. در صلح نقش مثبت ایفا می‌کنند. در آمدن امریکایی‌ها، روسیه، ایران، پاکستان و حتا هند همکاری کرده‌اند. حالا کردار مثبت دارند و ایجاب هم می‌کند که روسیه نقش مثبت ایفا کند تا نیروهای خارجی بیرون شوند و در افغانستان صلح پایدار و دایمی به میان آید. در این زمینه، کوشش‌های روسیه را ستایش می‌کنیم. چرا که در بیرون شدن امریکا و به وجود آوردن صلح همکاری می‌کنند.
