|
|
| آسيای مرکزی/ |
اسیای مرکزی در انتظار تحول بزرگ قرار دارد
/14.1.2007
اندری میلو زوروف
نظرات نویسندگان مقالات ممکن است مغایر با موضع « فارسی..رو» باشد .
 ترکمنستان میکانیزم تغیرقدرت را تحقق می بخشد ، که قبلآ در چوکات جامعه دول مستقل ان را نه ازموده بود. هیچ گاهی در جمهوری های بعد شوروی قدرت دولتی در نتیجه مرگ ناگهانی رهبر کشور تغیر نکرده بود.
بصورت کل ، کارشناسان تحولات شد ید را در زنده گی سیا سی ترکمنستان انتظار ندارند. کاندید احتمالی مقام ریاست جمهوری – قربان قلی بیردی محمدوف – شخصیت کاملآ قانونی و قوی می باشد. قبل از همه به خاطر اینکه ، در پشت سر او مقامات نظامی قرار دارند. و انها ، به نوبه خود ، از همه طوایف اساسی ترکمنستان نماینده گی می کنند. این بدان معنی است ، که نتیجه انتخابات مورخ 11 فبروری ریاست جمهوری از قبل تعین شده می باشد.
در باره هیچ گونه انقلابات رنگه در مرحله کنونی صحبت در میان بوده نمیتواند. موضوع " دور انداختن کیش شخصیت " نیازوف نیز مهم محسوب نمیشود. ولی مساله میراث ترکمن باشی بصورت حاد مطرح می باشد. به خاطر ، که رهبر ترکمنستان فرق بین ثروت های خود و دولت قایل نبود. از همینرو حالا در هیچ جای حسابات شخصی نیازوف را پیدا کرده نمیتوانند. و از همین رو روشن نیست ، که در حال حاضر سیاست صدور گاز عشق اباد چگونه عیار خواهد شد – به خاطریکه نیازوف تا لحظه مرگ ناگهانی خود این سیاست را شخصآ تعین میکرد. اینکه ، چه کسی وبه چه شیوه منابع گاز ترکمنستان را سازماندهی خواهد کرد؟ فهمیده شده نمیتواند.
علاقمندان دستیابی بر منابع و ذخایر گاز ترکمنستان هم در اروپا وهم در اسیا بسیار زیاد می باشند. در حال حاضر روسیه خریدار عمده گاز ترکمنستان است. روسیه سعی میکند این نقش خود را حفظ نماید ، تا گاز ترکمنستان را در بین مشتریان خود توزیع کند. روسیه به این گاز برای احتیاط نیز ضرورت دارد : شاید این گفته کارشناسان غربی ناگهان درست ثابت گردد وذخایر بزرگترین کمپنی « گاز پروم » روسیه واقعآ هم برای تامین صادرات به اساس تمام قرارداد های کثیر منعقده کفایت نکند؟ روسیه اصولآ چانس خوب باقی ماندن همکار اساسی ترکمنستان در عرصه صدور مواد هایدرو کاربنی را دارد.
اصلآ ، تقریبآ تمام گاز ترکمنستان به استثنای بخش کوچک ، که به ایران از طرق خط لوله احداث شده در سا ل 1977 ، صادر میشود ، از طریق خاک روسیه و شبکه پایپ لین های روسیه صادر میگردد. در سا ل 2003 روسای جمهوری روسیه وترکمنستان موافقت نامه 25 سا له همکاری در عرصه گاز را امضاء نمودند ، که به اساس ان «گازپروم» قصد دارد تمام گاز صادراتی ترکمنستان را در سا ل های اینده خریداری نماید. البته ، اگر رهبر جدید ترکمنستان بر سیاست کشورش تجدید نظر نکند. فعلآ برای چنین هراس جای وجود ندارد: به خاطریکه همه نامزدان مقام ریاست جمهوری ، بشمول نماینده گان اپوزیسیون ، اعلام میدارند ، که ترکمنستان بر سیاست کشور خود تجدید نظر نخواهد کرد. انها اصلآ به جز از یگانه مسیر صدور گاز راه دیگری ندارد. وهمین خط لوله صدور گاز اقتصاد ترکمنستان را با وجود شیوه های قرون وسطایی – کمونیستی رهبری تامین میکند.
اوکراین هم بر گاز ترکمنستان بسیار زیاد حساب میکند. این کشور نیم مصارف گاز اوکراین راتامین میکند و یگانه الترناتیف گاز روسیه محسوب مشود. گاز ترکمنستان باوجود انکه از طریق لوله های گاز روسیه منتقل میگردد ، ارزان تمام میشود. جانشینان ترکمن باشی در حال حاضر تعهد نموده ، که توافقات با کمپنی " روس- اوکر- اینرگو " را، که یک سال قبل پیرمون ان جارو جنجال شدید جریان داشت، رعایت خواهدند کرد.
اروپایان نیز به گاز ترکمنستان جدآ چشم دوخته اند. انها در حال حاضر به ان دسترسی مستقیم ندارند و ان را یکجا با گاز روسیه به شکل مخلط خریداری میکنند. اتحادیه اروپایی از مد تها بدینسو بر روسیه فشار میاورد ،تا این کشور پروتوکول ترانزیت در باره منشور انرژی را امضاء نماید. این سند کشور های ترانزیت را مکلف میسازد ، تا انها پایپ لین های خود را جهت انتقال مواد سوخت وانرژی در اختیار کشور های سومی قرار دهند.
ولی روسیه پنهان نمیکند ، که به تصورات روشن ، هیچگاهی پوتوکول ترانزیت را امضاء نخواهد کرد. به این ترتیب شیوه واقعی دسترسی اروپایان بر گاز ترکمنستان اعمار خطوط لوله جد ید در ماورای روسیه میباشد. به همین منظور پروژه Nabucco ، که تمد ید خط لوله انتقال گاز را از ترکمنستان به اذربائیجان از طریق کف بحیره کسپین و بعدآ از خاک ترکیه وبلغاریا ، اطریش و کشورهای دیگر اروپای جنوبی ،را پیشبینی میکرد، طرح گردیده بود.خط لوله بزرگ بحیره کسپین درین اواخر موضوع بحث فعال واگر دقیق تر گفته شود ، عنصر چانه زدن های نیازوف با روسیه بود. و بسیاری کارشناسان به تحقق این پروژه باور کردند. ولی تا به حال هیچگونه توافقات مشخص بین عشق اباد و اروپا حاصل نه شده اند.
اخیرآ چین نیز به ترکمنستان رو اورد. در اپریل سا ل 2006 ترکمنستان با پیکن موافقت نامه ستراتیژیک راجع به صدور گاز را امضاء کرد. چین گاز ترکمنستان را به حجم 200 میلیارد مترمکعب در سا ل در جریان 30 سا ل ، سر از سا ل 2009 ، زمانیکه تکمیل شدن کار احداث خط لوله انتقال گاز ترکمنستان – چین پیشبینی میشود. این موافقت نامه ظاهرآ منافع داوطلبان دیگر گاز ترکمنستان را متاثر نخواهد ساخت ، به خاطریکه ، در ان پیشبینی شده است ، که طرفین جهت تامین پایگاه مواد خام خط لوله جدید کار اکتشاف واستخراج گاز را در سواحل امو دریا پیش خواهد برد. ولی چین بر درج این نقطه در متن موافقت نامه تاکید میکرد ، که در صورت عدم کفایت ذخایر گاز در معادن جدید قرارداد با جمهوری مردم چین به حساب حجم های دیگر ، یعنی گاز قرار داد شده با کشور های دیگر اجراء خواهد شد.
در پلان های رهبر فقید ترکمنستان، همچنان افزایش صادرات گاز به ایران شامل بود. برعلاوه ، پروژه تمدید خط لوله انتقال گاز از طریق خاک افغانستان به پاکستان از مدت ها قبل روی دست می باشد. طرح این پروژه در زمان طالبان اغاز شده بود. در عشق اباد حالا هم به این پروژه علاقمندی جدی دارند وامریکا نیز به ان علاقمند میباشد.
در ماه سپمبر سا ل گذشته الکسی میلر رئیس کمپنی «گاز پروم» و صفر مراد نیازوف قرار داد خریداری 12 میلیارد مترمکعب گاز در سا ل 2006 و مقدار 50 میلیارد مترمکعب گاز در سا لهای 2007- 2009 امضاء نموده اند. یعنی انحصارگر گاز روسیه به ارزوی دیرینه خود در باره خریداری تمام گاز صادراتی ترکمنستان نزدیک شده است. نیازوف هنگام امضای قرار داد اعلام داشت ، که " ما در نوبه اول گاز را به روسیه صادر خواهیم کرد. فکر نکنید ، که ترکمنستان با گاز خود به کدام جای خواهد رفت. ما اماده ایم پروژه تمدید خط لوله گاز از طریق کف بحیره کسپین را بررسی نمائیم". او همچنان به کمپنی گازپروم شرکت در استخراج معدن یولوتان ، که به گفته مقامات ترکمنستان میتواند صدور گاز را تا سا ل 2030 تامین کند ،پیشنهاد نموده بود. ترکمن باشی قبلآ این معدن را به چین وعده داده بود . رئیس جمهور نیازوف به این ترتیب هرانچه در توان داشت انجام میداد ، تا داوطلبان عمده گاز ترکمنستان – روسیه ، چین و اروپا را باهم مواجه سازند.
بعدآ ، در ماه دسمبر، به عشق اباد نماینده گان اتحادیه اروپایی جهت بحث بر دورنمای خط لوله گاز بحیره کسپین امده بودند. نتیجه کار هیات معلوم نشد. ولی در حال حاضر ، طوریکه کارشناسان پیشبینی میکنند ، هیچ چیزی مانع از سرگیری مذاکرات با جانشینان نیازوف نخواهد شد.
خلاصه اینکه ، ترکمن باشی به جانشینان خود مساله بغرنج گاز را به جا مانده است. و در حال حاضر فهمیده نمیشود ، که انها چگونه از عهده ان برخواهند امد.
هیچ کس به جز از رهبر فقید ترکمنستان در باره ذخایر گاز انکشور معلومات موثق ندارد. این مهمترین راز دولتی میباشد. چند سا ل قبل مقامات ترکمنستان کارشنسان بین المللی را جهت بررسی ذخایر گاز این جمهوری جلب نموده بودند. ولی نتایج تحقیقات اعلان نگردیدند. کار شناسان به اساس معلومات دوران شوروی ذخایر گاز ترکمنستان را از 8 تا بیش از 20 تریلیون متر مکعب ارزیابی میکنند. به اساس این امار ترکمنستان در جهان از نظر ذخایر گاز در مقام سوم قرار میگیرد. انچه ، که به ذخایر ثابت شده گاز مربوط میگردد ، پس این ذخایر به 3 تیلیون متر مکعب و ( مطابق نظر BP Statistical Review of World Energy- 2.9 ) میرسند. بزرگترین معدن دولت اباد ، در حوضه امودریا قرار دارد ، که ذخایر ان به 1.4- 4.5 تریلیون متر مکعب میرسند.
نیازوف اندکی قبل از وفات خود می گفت ، که فقط ذخایر معدن یولوتان به 7 تریایون متر مکعب میرسند.
بصورت کل اگر این ارقام را به 16 هم تقسیم کرد در ترکمنستان باز هم چیزی هست ، که به خاطر ان مبارزه نمود. بسیاری کار شناسان این امر را مستثنی نمی سازند ، که در ترکمنستان ، وهمزمان در تمام اسیای مرکزی ، شاید کشمکش بزرگ جیوپولیتیک بر سر تقسیم منابع طبیعی اغاز خواهد شد.
منبع: RBC
|
|
(0)نطرشما در اين مورد
ارسال اين صفحه به دوستتان
برای چاپ
|
|
|
|
