|
|
| آسيای مرکزی/ |
از یمال به هند از طریق افغانستان
/14.11.2010
دمیتری ویرختوروف
نویسنده: دمیتری نیکولایویچ ویرختوروف، کارشناس مرکز مطالعات افغانستان معاصر.
نظر نویسندگان مقاله ممکن است مغایر موضع سایت "افغانستان.رو" باشد.
در عشق اباد در 21 اکتوبر سال 2010 مذاکرات بین روسای جمهوری روسیه و ترکمنستان دمیتری میدویدیف و قربان قولی بیردی محمدوف صورت گرفتند. محتوای کامل این مذاکرات نامعلوم ماند، ولی روشن است که طرفین عالی مقام در باره گاز و پروژه های گاز صحبت نموده اند.
بعد از بازدید میدویدیف از ترکمنستان جنجال رخ داد. مطبوعات روسیه خبر دادند که طرفین در باره «متوقف ساختن» پروژه خط لوله گاز اطراف بحیره کسپین، راجع به امادگی کمپنی های روسیه به پروژه خط لوله گاز ترکمنستان – افغانستان – پاکستان – هند (TAPI) و همچنان حتی تقریباً راجع به امتناع ترکمنستان از همکاری با کشورهای اروپایی توافق نمودند. ولی وزارت خارجه ترکمنستان این بیانات را رد نمود. واضح است که جانب ترکمنستان عقیده دارد که پروژه خط لوله گاز اطراف بحیره کسپین پروژه سه جانبه روسیه، قزاقستان و ترکمنستان محسوب میشود و مطابقاً، به نظر عشق اباد هیچگونه فیصله دوجانبه سرنوشت این پروژه را تعین کرده نمیتوند.
ولی در این مذاکرات نقطه وجود داشت که از طرف ترکمنستان به لحن نرم تر رد شد. صحبت بر سر شرکت جانب روسیه در پروژه خط لوله گاز TAPI مطرح بحث می باشد. وزارت خارجه ترکمنستان به این ارتباط اعلام داشته که هیچگونه توافقات در این رابطه وجود ندارند. مسایل مربوط به شرکت کمپنی های دول دیگر که در پروژه شرکت ندارند، میتوانند از طرف کشورهای شرکت کننده مستقیم در پروژه – ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند به اساس توافقات مشترک، حل گردند.
فکر میشود که وزارت خارجه ترکمنستان با بحث در باره خود مفکوره شرکت ممکن کمپنی «گازپروم» در تحقق این پروژه مخالف نمی باشد.
دورنمای هند
لوله انتقال گاز TAPI دارای طول 1380 کیلومتر و ظرفیت عبوری 30 میلیارد مترمکعب گاز در سال می باشد. معدن عمده تامین کننده گاز – معدن گاز دولت آباد ترکمنستان با ذخایر 1.7 – 4.5 تریلیون مترمکعب گاز می باشد. حتی اگر ارزیابی های اصغری مدنظر گرفته شوند، ذخایر این معدن برای تامین کار لوله انتقال گاز در طول 50 سال کفایت میکنند.
اگر موضوع را فقط از این نقطه نظر بررسی نمود، مشارکت احتمالی «گازپروم» در این پروژه تا اندازه قابل فهم نمی باشد. ولی میتوان موضوع را از زاویه دیگر مشاهده کرد. یکی از مشکلات عمده اقتصاد هند – یکی از قوی ترین اقتصادهای اسیاء، کمبود مواد سوخت برای تولید انرژی برق می باشد. برای ستیشن های برق حرارتی ذخایر ذغال خود هند انقدر بزرگ نمی باشند ( ذخایر ذغال هند – 95.8 میلیارد تن تثبیت شده). هند از سال 2001 تلاش می ورزد نفت و گاز در خارج استخراج کندو حتی پروژه های مشترک معادن گاز در میانما با شرکت چین نیز روی دست گرفته شده اند.
در عین حال اهمیت اقتصاد هند پیوسته افزایش می یابد و حالا این کشور میتواند به منبع مهم عناصر نادره زمینی که در صنایع الکترونی استفاده میشوند، مبدل گردد، به خاطریکه چین صادرات این عناصر را کاهش میدهد. برای استخراج سنگ معدنی و پروسس ان به کانسنترات ظرفیت های اضافی ضروری می باشند و این کار مشکل تدارک مواد سوخت برای تولید انرژی را در قبال دارد.
گاز طبیعی، خاصتاً در حالت که افزایش سریع ظرفیت های تولیدی ضرور باشد، بهترین راه حل شمرده میشود. به عباره دیگر، میتواند وضع بوجود اید که قبل از تکمیل کار ساختمان لوله گاز TAPI مساله افزایش صادرات گاز و اعمار خط لوله جدید انتقال گاز به هند به شدت مطرح شود.
سوق نمودن جریان گاز بسوی جنوب
شرکت روسی «گازپروم» قبلاً به مثابه شرکت کننده اعمار خط لوله گاز از طریق افغانستان مدنظر گرفته شده بود. در سال های 1992 – 1996 به کمپنی روسی سهم 45 % در این پروژه پیشنهاد میکردند. ولی، بعد از تصرف کابل توسط طالبان در اگست سال 1996، یاداوری «گازپروم» در این پروژه قطع گردید.
اگر در پروژه امروزی لوله گاز TAPI فعلاً راجع به شرکت «گازپروم» صحبت در میان نمی باشد، در خط لوله نو انتقال گاز از طریق افغانستان ( ان را بصورت شرطی TAPI-2 یاد میکنیم)، این شرکت کاملاً محتمل به نظر میرسد. به احتمال زیاد، افزایش صادرات گاز به هند و پاکستان قابل ملاحظه خواهد بود و بصورت کل میتواند به حجم مجموعی 100 میلیارد مترمکعب در سال برسد.
تامین افزایش صادرات گاز به چنین حجم به تنهایی برای ترکمنستان بسیار دشوار خواهد بود، چون در چنین وضع تصورات بهره برداری معقول و صرفه جویانه از معادن گاز مطرح میشود که ثروت عمده ملی کشور را تشکیل میدهد. در چنین پروژه میتوانند همچنان ازبکستان و قزاقستان ( تا سال 2016 اغاز استخراج گاز در معدن شیلف خوالینسک تا 9 میلیارد مترمکعب گاز در سال پلان شده است) و همچنان روسیه شرکت نمایند.
«گازپروم» در بازار اروپایی با رقابت شدید گاز طبیعی مایع و همچنان گاز الجزایر و سودان مواجه شده است. در دورنما گاز سنگ های ورقه یی سوختنی که همین اکنون در پولند کار استخراج ان اغاز شده، نیز به رقیب در بازار مبدل خواهد گشت.
علاقمندی احتمالی «گازپروم» به مسیرهای نو انتقال گاز شاید به این مساله مربوط باشد که نسبت بحران مالی تقاضاء برای گاز در اروپا، صادرات و استخراج ان بطور محسوس سقوط نموده است. به این ترتیب، اگر اوضاع در بازار اروپایی بسوی بهبودی در دورنمای نزدیک تغییر نکند، شرکت روسی «گازپروم» میتواند جریان گاز را از حوزه خودمختار یمال – نینیتسک، جای که گاز به حجم 50 – 60 میلیارد مترمکعب استخراج میشود، به جنوب دور بدهد.
در چنین شرایط هیچ چیزی حیرت انگیز وجود ندارد اگر «گازپروم» به پروژه های نو و مصرف کنندگان نو گاز توجه معطوف خواهد کرد. هند و لوله انتقال گاز TAPI به خاطر دلچسپ می باشند که بازار انجا میتواند الترناتیف قابل ملاحظه را برای بازار اروپایی گاز تشکیل خواهد داد.
این کار از نظر تحنیکی ممکن می باشد
تحقق پروژه لوله گاز TAPI-2 براساس سیستم لوله های موجود گاز در این جهات ممکن می باشد: اورینگوی – اوخته – مسکو (3370 کیلومتر)، مسکو – الکساندروف گای (900 کیلومتر)، «اسیای میانه – مرکز» ( 3000 کیلومتر)، لوله های انتقال گاز در این جهات، قاعده تاً از لوله های متعدد تشکیل شده و میتوانند برای عبور گاز در جهت جنوبی بازسازی شوند.
طول مجموعی لوله های انتقال گاز از "یمال" از طریق این سیستم به هند را 8650 کیلومتر تشکیل خواهد داد. این مسیر طولانی است که تقریباً نسبت به طول اوسط سیتم انتقال گاز به اروپا دو برابر طولانی تر می باشد. ولی، هیچ چیزی غیر ممکن از نقطه نظر تخنیکی در ان وجود ندارد.
در دورنما شاید خط لوله مستقیم در جهت اورینگوی – چیلیابینسک – ارالسک ( تقریباً 2630 کیلومتر) اعمار گردد که صرفه جویی قابل ملاحظه در انتقال گاز را ممکن خواهد ساخت. با درنظرداشت احداث مسیرمستقیم لوله گاز از یمال به هند طول مسیر را تقریباً 5900 کیلومتر تشکیل خواهد داد که با مسیر انتقال گاز به اروپا قابل مقایسه می باشد.
باید بطور خاص یاداوری نمود که تحقق این پروژه در صورت استفاده فعال از عناصر موجود سیتم انتقال گاز روسیه، قزاقستان، ازبکستان وترکمنستان ممکن می باشد و میتوان ان را در جریان 5 – 6 سال اعمار نمود. به عباره دیگر، تا لحظه سپردن پروژه TAPI-2 به بهره برداری با افزایش قابلیت عبوری ان به اندازه 50 – 60 میلیارد مترمکعب دیگر، شاید سیستم لوله های انتقال گاز که گاز یمال را به سرحد ترکمنستان و افغانستان برساند، اماده خواهن شد.
منفعت افغانستان
اولین و عمده ترین منفعت افغانستان از درک اعمار خط لوله قوی انتقال گاز و مشارکت کشورهای منطقه درآن در اینست که جنگ بعد از ان مفید نخواهد بود. منافع جدی تر و پول بس بزرگ، خاصتاً، در صورت که اگر گاز از طریق لوله انتقال گاز TAPI جهت رفع نیازمندی های استخراج عناصر نادره زمینی استفاده خواهد شد، مطرح بحث خواهند بود.
بازار بین المللی انرژی برق و شرکای موجود در ان – این چنان قوی است که توانایی قطع کامل جنگ در افغانستان را در صورت دارا می باشند که اگر این جنگ با منافع و عواید شرکای بزرگ ضرر برساند. برعلاوه، این برای خود افغانستان چانس نادر می باشد که به مقدار بزرگ مواد سوخت کاملاً موثر دسترسی پیدا میکند. این امکانات کاملاً متنوع، در قدم اول، البته، اعمار ستیشن های نو برق و انکشاف انرژی برق می باشند. در شرق کابل چند بند بزرگ اب وجود دارند و در انجا اعمار ستیشن بزرگ برق حرارتی، در صورتیکه از طریق خاک افغانستان خط لوله بزرگ گاز عبور نماید، ممکن به نظر میرسد. فابریکه برق به ذات خود امکانات بهبود سطح زندگی مردم، توسعه تولید، استخراج تعداد زیادی معادن مواد مفیده که در افغانستان موجود می باشند، را ایجاد میکند.
این امکان وجود دارد که افغانستان نیز در فهرست صادرکنندگان بزرگ فلزات نادره زمینی به بازار جهانی شامل گردد. پروژه لوله انتقال گاز TAPI و همچنان توسعه این خط گاز برای همه کشورهای شرکت کننده اینده و دورنمای بزرگ محسوب میشود.
|
| فارسی.رو |
(0)نطرشما در اين مورد
ارسال اين صفحه به دوستتان
برای چاپ
|
|
|
|
