وزیر سابق اطلاعات و فرهنگ افغانستان: باید روابط فرهنگی افغانستان با فدراسیون روسیه بیشتر شود /12.10.2019
اشاره: دکتر سیدمخدوم رهین، از فرهنگیان و نویسندگان مطرح افغانستان است. او ده سال به حیث وزیر اطلاعات و فرهنگ کار کرده و مدعی است که کارهای بزرگی انجام داده است. دکتر رهین از چهره‌های بسیار نزدیک به شاه سابق افغانستان هم بوده است. فارسی.رو با وزیر سابق اطلاعات و فرهنگ، دربارۀ کارکردهای حکومت وحدت ملی در حوزۀ فرهنگ و همچنان ارزیابی روابط افغانستان با کشورهای آسیای مرکزی و روسیه به مصاحبه پرداخته است.
حکومت ساخت قصرهای دارالامان و چهلستون و بناهای تاریخی در پغمان را یک دست‌آورد بزرگ می‌داند. به باور شما، ساخت بناهای تاریخی چه اهمیتی دارد؟
قصرهای دارالامان و چهلستون عمر زیاد ندارد. قصر دارالامان یک اثر تاریخی مدرن حساب می‌شود؛ اما اگر من به جای حکومت بودم بیشتر توجه به آثار تاریخی می‌کردم که در آستانۀ نابودی است. قصر دارالامان هر وقت ساخته می‌شد؛ اما آثار نفیس و گران‌بهایی که در هرات است، در معرض نابودی قرار دارد. آثار هرات حداقل 600 سال عمر دارد. یا منار جام که شاید از منارهای بی‌نظیر در جهان اسلام باشد و به گونۀ بسیار نظیف ساخته شده است، از جانب دو رودخانه در معرض خطر قرار دارد. باید خطر در برابر منار جام از بین می‌رفت. بسیاری آثار دیگری هم وجود دارد که با تهدید روبروست. به باور من، احیای قصر دارالامان و چهلستون نمایشی است. ساخت قصر دارالامان نیاز بود؛ اما اولویت آثار تاریخی بود که 800 سال قدامت دارد و بیمار و مریض است. قصر دارالامان از بین نمی‌رفت، ده سال بعد هم اعمار می‌شد؛ اما اگر آثار دیگر از بین رفت، جبران‌ناپذیر است.
ظاهراً رئیس جمهوری افغانستان طوری وانمود می‌کند که در مسیر امان‌الله خان گام می‌گذارد. به باور شما، اشرف‌غنی چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با غازی امان‌الله دارد؟
به باور من هیچ شباهتی بین آقای غنی و شاه امان‌الله نیست. شاه امان‌الله با عشق عجیبی‌که به ملت داشت، محبوبیت زیادی در بین مردم کسب کرد. واقعاً به فکر خدمت بود و هیچ‌گونه تبعیض قومی نداشت. به هر فرد ملت افغانستان عشق می‌ورزید و تمام ترقیاتی را که می‌بینید، سنگ بنایش در زمان شاه امان الله گذاشته شده است. تنها قوانین (نظام‌نامه‌ها) را ببینید. همۀ امور را در مسیر نظم قرار دارد. از زمان نورمحمد تره‌کی بدین سو یک عده تلاش کردند که خود را شبیه شاه امان‌الله و یا رهرو راه او نشان دهند. درحالی که «چه نسبت خاک را با عالم پاک»
برخی نویسندگان و چهره‌های سیاسی معتقد هستند که رئیس جمهوری در پی کامل‌سازی برنامه‌های امیر عبدالرحمن‌خان است. شما در این زمینه چه فکر می‌کنید؟
آنها دو تیپ متفاوت هستند. عبدالرحمن پادشاه و امیر مستبد بود و بدترین عیبش این بود که در مقابل گناه کم، جزای سخت فاحش می‌داد. گمان نمی‌کنم تبعیضی را که در پنج سال دیدیم، در زمان عبدالرحمن‌خان هم دیده شده باشد. عبدالرحمن امیر مطلق‌العنان بود و مخالفانش را بدون تفکیک تحمل نمی‌کرد و بسیار ظالمانه مجازات می‌کرد. غنی و عبدالرحمن دو نفری در دو عصر هستند. اما متأسفانه مردم به حدی از این حکومت نفرت دارند که (اشرف غنی) را با مستبدترین فرد تاریخ افغانستان مقایسه می‌کنند.
سیاست‌های فرهنگی حکومت وحدت ملی چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با سیاست فرهنگی حکومت گذشته افغانستان دارد؟
تفاوت بسیار زیاد وجود دارد. در آن زمان، کار بسیار شد. تنها 32 اثر باستانی بازسازی شد. در این دوره ما شاهد کار تاریخی نبودیم. قصر دارالامان و چهلستون از آثار نو است.
شما چند سالی به حیث وزیر فرهنگ افغانستان کار کرده‌اید. بزرگ‌ترین دست‌آوردتان در دورۀ مأموریت چندساله چیست؟
به لطف خدا دست آورد زیاد داشته‌ام. در ده سال دورۀ مأموریتم کارم به دو بخش متمرکز بود:
1. آزادی بیان و حراست از آن. کار قانون رسانه‌های همگانی را در ماه اول حکومت موقت تمام کردم و به امضای رییس ادارۀ موقت رساندم و نافذ شد. تلاش کردیم که شرایط رسانه داشتن سخت نباشد. در آن زمان، شمار ژورنالیستان تحصیل یافته بسیار اندک بود. پس از آن دیدیم که شمار زیاد نشریه‌ها، سپس تلویزیون‌ها و رادیوها به فعالیت آغاز کردند. بدون شک رسانه‌های ما جوان بودند و اشتباهاتی می‌کردند. اما بیشتر در صدد اصلاح بودیم، نه مجازات. به خاطر دفاع از ژورنالیستان تا محکمه هم رفتم. قرار بود یکی از ژورنالیستان اعدام شود.
2. احیای آثار باستانی و تاریخی. می‌دانید که وزارت اطلاعات و فرهنگ یک وزارت نابود شده بود. خالی از همه وسایل بود. حتا در دفتر وزیر فرش نبود. هرچه بود به غارت رفته بود. موسسات هنری، تیاتر و صنعت فیلم، نابود شده بود. با وجود بودجۀ اندک، همه احیا شد. اکنون، وضع موسیقی، تیاتر و ... را می‌بینید. هنرمندان در دو دورۀ پیش از حکومت موقت (مجاهدین و طالبان) بسیار تحقیر شده بودند. خوشبختانه نهادهای فرهنگی به شکل خوبی احیا شد. نگارستان ملی، هنرستان، تیاتر و موسیقی احیا شد. به خاطر حضور خانم‌های خواننده در تلویزیون مشکلات زیاد دیدم. اما من آنها را به پردۀ تلویزیون آوردم و خوشبختانه(حضور زنان در تلویزیون) چنان نهادینه شد که اگر امروز خانم‌ها در پردۀ تلویزیون نباشند، شاید اعتراض شود.
شما از نزدیک شاهد حکومت حامد کرزی و اشرف‌غنی بودید. روش حکومت‌داری کدام یک از دو زمام‌دار را می‌پسندید؟
دورۀ آقای کرزی نسبت به دورۀ آقای غنی بهتر بود. البته این بدان معنا نیست که آقای کرزی بسیار خوب بود!
تحلیل شما از انتخابات ریاست جمهوری چیست؟ انتخابات به چه نتیجه‌یی خواهد انجامید؟
امیدوارم انتخابات به دور دوم نکشد. فکر هم نمی‌کنم انتخابات به دور دوم برود. جای تأسف است که شمار اشتراک‌کنندگان در انتخابات بسیار اندک بود. مردم به خاطر تقلب‌هایی‌که در گذشته شده بود و فقدان اعتماد به انتخابات و نتیجۀ شفاف، در پروسه شرکت نکردند. فشاری هم از طرف طالبان بود. در نتیجه به تعدادی که توقع می‌رفت، شرکت نکردند. امیدوارم انتخابات به صورت شفاف دنبال شود و بحران‌زا نباشد و مثل دیگر کشورها به نامزد برنده رقبایش تبریکی بگویند و ابراز همکاری کنند تا گپ به جنجال نکشد. اگر تقلب نشود، گمان نمی‌کنم، گپ به خشونت و جنجال بکشد.
روابط افغانستان با کشورهای آسیای مرکزی و روسیه را در زمینه‌های فرهنگی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ما با کشورهای آسیای مرکزی مشترکات فرهنگی زیاد داریم. یکی از این مشترکات جشن پر افتخار نوروز است که همۀ این ممالک فرزندان نوروز هستند و نوروز را تجلیل می‌کنند.
روابط فرهنگی ما با فدراسیون روسیه باید بیشتر شود. فدراسیون روسیه، ادبیات و فرهنگ نیرومند دارد و شخصیت‌های بزرگ هنری و ادبی و نویسندگان بزرگی مثل داستایوفسکی، گورکی و گوگل و.... ما هم ملت کهنسالی هستی با فرهنگ نیرومندی که صبغۀ جهانی دارد. امیدوارم ارتباطات فرهنگی افغانستان با آسیای مرکزی و فدراسیون روسیه تحکیم بیشتر یابد و وسیع‌تر شود.
