|
|
| آسيای مرکزی/ |
ایا ایران عضوسازمان همکاری شانگهای خواهد گردید یا خیر؟
/3.4.2008
فکرت صادیخوف
معلومات مختصر در مورد نویسنده: فکرت صادیخوف ، سیاست دان ، پروفیسور پوهنتون غربی آذربایجان.
نظرات نویسندگان ممکن است مغایر با موضع سایت "فارسی.رو" باشد.
ویژه گی دیپلوماسی ایران همیشه این بود ، که میتوانست به فیصله های ناگهانی دست بزند و مخالفان خود را غافلگیر کند و متحدین را در برابر اتخاذ فیصله های متناسب قرار دهد. ایران ، که نمیخواهد مطالبات فیصله نامه های شورای امنیت ملل متحد را اجراء نماید و بصورت منظم روابط خود را با ایالات متحده امریکا و اسرائیل تشدید مینماید ، ساحات جدید برای مانور جستجو میکند. معلوم گردید ، که منوچهر متکی وزیر خارجه ایران هنگام بازدید اخیر از تاجکستان به ژورنالیستان اطلاع داد ، که ایران به سکرتریت سازمان همکاری شانگهای درخواست راجع به شمول درین سازمان به صفت عضو کامل الحقوق تسلیم داده است. تهران بدین ترتیب تفهیم نمود ، که بیش ازین قصد ندارد به موقف ناظر اکتفاء نماید و میخواهد در کار ا ین سازمان هرچه فعالتر شرکت ورزد . از قرار معلوم ، تهران به این کار بصورت تصادفی مبادرت نه ورزیده است. حالات معین این کشور را به این کار وادار میسازد. به قول متکی ، تهران قبلآ حمایت تاجکستان را کسب نموده ، ولی فیصله نهایی روسیه وچین در باره این مساله تا به حال معلوم نمی باشد.
روشن است ، که مسکو و پیکن هنگام اتخاذ فیصله باید از منافع کلی جیوپولیتیکی پیروی نمایند ، ماهیت انها درینست ، تا امریکا را از اسیای مرکزی بیرون کنند و نفوذ ان را درین منطقه محدود سازند. ولی ایا درینصورت اساس کامل برای ان وجود دارد ، تا به این پروسه تهران را ، که تحت فشار جهانی قرار دارد ، جلب کنند؟
شمول تهران در سازمان همکاری شانگهای به صفت عضو ناظر باعث نارضایتی شدید واشنگتن گردید. انگاه ، در سال 2005 نماینده وزارت خارجه امریکا شون ماک کورماک اعلام داشت ، که حضور ایران به صفت ناظر با مفکوره مبارزه با تروریزم ضدیت دارد. مقامات رسمی تهران بارها اعلام داشته ، که توسعه سازمان همکاری شانگهای به حساب اعضای جدید " میتواند جهان را هرچه بیشتر عادلانه تر سازد ".
اینکه ، ایران اولین کشوری بود ، که درین باره فیصله خود را اعلام داشته ، به اسانی توضیح شده میتواند. این کار قبل ازهمه ازین امر ناشی میگردد ، که روابط تهران و واشنگتن در سرحد جنگ قرار دارند. ازهمینرو ، سازمان همکاری شانگهای در پهلوی عرصه های نظامی – تخنیکی ، سیاسی و اقتصادی میتواند به مدافع جدی کلکتیفی در برابر هرگونه تجاوز بر ایران مبدل گردد. برعلاوه ،یکی از وظایف اولویتی تهران در حال حاضر ارزومندی جدی در باره حفظ نفوذ خود در اسیای مرکزی محسوب میشود. ولی سازمان همکاری شانگهای از شمول ایران درین سازمان چه نفع به دست می اورد؟
بدون هرگونه تردید ، با شمول ایران این سازمان به ساختار نیرومندی نه تنها از نظر انرژی ، بلکه از نقطه نظر سیاسی و اقتصادی – با دورنمای هرچه موثرتر ، مبدل خواهد گشت. در چوکات سازمان همکاری شانگهای اعضای ان میتوانند به مراتب ساده تر و زودتر در باره عرصه های مختلف همکاری های متقابل به توافق برسند و سیاست واحد کوپراتیفی را طرح نمایند.
برعلاوه ، شمول ایران در سازمان همکاری شانگهای ضربه شدید بر منافع امریکا در منطقه اسیای مرکزی وارد مینماید. تا به حال برخی ازین جمهوریت ها ، در قدم اول ازبکستان و قزاقستان ، سعی میکنند هم به طرفداری از مسکو و هم به طرفداری از واشنگتن بازی نمایند. پیوستن تهران به سازمان همکاری شانگهای ، منجمله بدان معنی خواهد بود ، که مواضع اعضای ان بر مبنای مشترک – حد اقل غیر جانبدارانه از امریکا – دراورده خواهند شد . این کار به سازمان ، که از نقطه نظر انستیتوت ها و ایدیولوژی تحکیم می یابد، امکان تهاجم فعال را بر مواضع امریکا در منطقه میسر خواهد کرد. ایران برحق میتواند عضو کامل الحقوق این سازمان ، دقیقآ ، مانند روسیه ، چین ، قزاقستان ، قرغزستان ، تاجکستان و ازبکستان باشد. در حال حاضر ایران یکی از بازیگران کلیدی اقتصادی بصورت مشخص در ناحیه مسوولیت سازمان همکاری شنگهای – در منطقه به اصطلاح اسیای مرکزی بزرگ می باشد ، که در حال حاضر امریکا ان را برخلاف رضایتمندی اشکار روسیه ، موفقانه تسخیر میکند. خدمات ایران درین منطقه بیشتر از همه محسوس می باشند. یاداوری اعمار دو تونل ، دو فابریکه بزرگ برق ابی سنگ توده و شور اباد در تاجکستان کافی می باشد. دوشنبی به ایران در پروژه ستراتیژیک منطقوی – اعمار راه اهن که تاجکستان ، افغانستان و ایران را باهم وصل میکنند ، ترجیح داده است. ولی بطور خاص باید به افغانستان اشاره نمود. امریکا مطابق نظریه اسیای مرکزی بزرگ سعی میکند به ان تمام جمهوری های اسیای مرکزی را وصل نماید و بدین ترتیب انها را از نفوذ مسکو رها سازد. مسکو بصورت مشخص کلید راه یافتن به افغانستان را می پالد ، تا انکشور را به سازمان همکاری شانگهای بکشاند ، ولی تا به حال درین کار چندان موفق نمی باشد. برعلاوه ایران در افغانستان از نظر اقتصادی ، کلتوری و سیاسی بصورت عنعنوی بیشتر ازهمه اعضای دیگر سازمان همکاری شانگهای حضور دارد. اگر ایران به عضویت سازمان شانگهای پذیرفته شود ، پس روابط این سازمان و امریکا بصورت غیر قابل پیشبینی وخیمتر خواهند شد. برعلاوه ، تهران همکار کاملآ خاص می باشد ، که همیشه مطمن نیست.
افغانستان یکی از منابع عمده بی ثباتی در اسیای مرکزی بود و باقی مانده است. در سال های تشکل " پنجگانه " در انجا مرحله فعال جنگ داخلی بین ایتلاف شمال و جنبش طالبان جریان داشت. در اخرین اجلاس سازمان همکاری شانگهی در اگست سال گذشته در بیشکیک الکساندر لو سیوکوف معاون وزارت خارجه روسیه ضمن اعلام نتائیج روز اول اجلاس ، اعلام داشت ، که " اعضای سازمان همکاری شانگهای به درک مشترک در باره حفظ محدودیت بر توسعه سازمان در حال حاضر رسیدند". ایا لزوم این توضیح وجود دارد ، که " درک مشترک " اعلام شده ، منجمله متوجه تهران بود. تهران – استاد شناخته شده " گام های اهسته " محسوب میشود. حرکت با درخواست رسمی در باره شمول – نیز ازین امر مستثنی نمی باشد. برای مسکو و پیکن ، موسسان عمده سازمان ، این ابتکار ایران بدون شک درد سر محسوب میشود. به خاطریکه به درخواست رسمی باید پاسخ رسمی داده شود. این موضوع ، زمانیکه کارشناس یا شخصیت رسمی پائین رتبه تشخیص میدهد ، که سازمان همکاری شانگهای رویارویی با امریکا واروپا را نمیخواهد ، و ازهمینرو ایران باید قبل از شمول در سازمان یاد شده تمام مسایل را با اداره بین المللی انرژی اتمی و غرب حل وفصل نماید ، یک مساله است. ولی – زمانیکه عین موضوع را باید رهبران دول عضو سازمان همکاری شانگهای در اجلاس دوشنبی در اواخر تابستان مطرح سازند ، کار کاملآ جدا می باشد. ایران شاید طی این مدت نتواند تمام مسایل باقیمانده در باره پروگرام ذروی خود با ادراه بین المللی انرژی اتمی بسته نماید. اگرچه چنین سوالات بسیار محدود – فقط یکی – دوتا ، باقی مانده ، ولی انها بسیار اصولی می باشند. پس میتوان پیشبینی کرد ، که شمول ایران در سازمان همکاری شانگهای در صورت اوضاع و احوال معین با منافع چین و روسیه مطابقت دارد. برای مسکو و پیکن داشتن تماس با تهران اسانتر خواهد بود و میتوانند با ان روابط مشارکتی برقرار نمایند. انچه که به موضعگیری امریکا مربوط میگردد ، پس واضح است ، که چنین ابتکار باعث خوشی واشنگتن نمیگردد. نیات تهران کاملآ قابل فهم و منطقی می باشند ، به خاطریکه در اطراف ایران در ماه های اخیر فضای معین انزواء بوجود امده است. صحبت قبل از همه بر سر مساله پروگرام ذروی ایران مطرح بحث می باشد. حتی چنین شرکای ایران مانند روسیه وچین ، از موضعگیری ایران در باره مساله ذروی فاصله گرفته اند. یاداوری این نقطه کافیست ، که مسکو و پیکن از فیصله نامه اخیر شورای امنیت ملل متحد ، که بر ضد ایران قیودات اقتصادی وضع میکند ، حمایت نمودند. این امر بیانگر نارضایتی اعضای عمده سازمان همکاری شانگهای – روسیه و چین – از برخورد ایران در عرصه ذروی می باشد.
تهران در حال حاضر در جهت تاجکستان فعالانه کار میکند و حمایت دوشنبی کاملآ منطقی است. ولی مساله دیگر نیز روشن می باشد و ان اینکه نظر تاجکستان انقدر موثر نیست ، تا بر فیصله مسکو و پیکن ، که برای انها درین مرحله شاید شمول ایران درین سازمان مفید نباشد ، تائثیر نماید. بخاطریکه روشن است، که زیر بال گرفتن ایران از طرف سازمان همکاری شانگهای چلنج به ایالات متحده امریکا محسوب خواهد شد ، به سبب اینکه جمهوری اسلامی بخش " محور شیطانی " اعلام شده امریکا باقی می ماند. باید گفت ، که در خود ایران هم امروز یک اندازه عصبانیت در باره سومین فیصله شورای امنیت در باره ایران احساس میشود.
باوجود اعلامیه های پرسرو صدای رهبران ایران ،اقتصاد این کشور زمان دشواری را پشت سر میگذراند. این در صورت ، که فروش نفت عواید میلیاردها دالر به بار می اورد. به غیر از تندروان ، که از رئیس جمهور محمود احمدی نژاد حمایت میکنند ، محافظه کاران میانه رو نیز فعال شده اند ، که رهبری انها را رئیس جمهور اسبق ایران و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام علی اکبر هاشمی رفسنجانی بر دوش دارد. مذاکره کننده اسبق در باره پروگرام ذروی علی لاریجانی نیز به صحنه سیاسی برامده است. او در شهر ابایی خود 75 % اراء بدست اورده است. لاریجانی با سیاست سرتمبه و انعطاف ناپذیر رهبری مخالف می باشد و در اعلامیه های خود اکثرآ از محود احمدی نژاد انتقاد میکند ، که به خاطر ان مقام رهبری شورای عالی امنیت ملی ایرن را از دست داد. برعلاوه معلوم است ، که از تهران قطع پروگرام ذروی را مطالبه نمیکنند ، بلکه از انکشور میخواهند تا از ایجاد شبکه صنعتی برای غنی سازی یورانیم ، که از ان میتوان استفاده دوگانه ، منجمله – برای تولید پلوتونیم تسلیاتی استفاده نمود ، دست بردارد. واشنگتن به نوبه خود تفهیم نموده ، که در صورت عدم اجرای فیصله نامه های شورای امنیت و در صورت موجودیت سوالات باقیمانده اداره بین المللی انرژی اتمی نسبت به پروگرام ذروی ایران ، انزوای حقیقی انکشور امر حتمی به نظر میرسد. به عباره دیگر ، حوادث در داخل مثلث ایران – اداره بین المللی انرژی اتمی – شورای امنیت ملل متحد به انجام خود نزدیک میشوند و انجام ان تا هنوز غیر قابل پیشبینی می باشد. این قابل فهم می باشد ، که شرکت ایران در سازمان همکاری شانگهای بر اساس کامل الحقوق امید های معین برای بقاء ، هم از نظر اقتصادی و هم از نظر سیاسی ، بدست میدهد. تهران امیدوار است ، که ایالات متحده امریکا و اروپا به رویارویی با سازمان شانگهای فقط به خاطر امتناع تهران از متوقف ساختن پروگرام غنی سازی حاضر نخواهند شد. ولی چنین امیدواری های تهران ، در صورت موجودیت سه فیصله نامه وزین شورای امنیت ملل متحد ، گمان نمیرود ، که اساس جدی و مستحکم داشته باشند. برعلاوه ، برای انکه این امیدواری ها براورده شوند ، مسکو و پیکن باید باهم راجع به رفع تحریمات بر توسعه ترکیب کلوپ شانگهای به توافق برسند و یک سلسله مسایل پروسیجری را حل کنند. چنین وریانت ، اگر ممکن هم باشد ، پس فقط در صورت تعداد کثیر گذشت های دیگر امکان پذیر است. خلاصه اینکه ، شمول ایران در سازمان همکاری شانگهای به صفت عضو متساوی الحقوق در دورنمای نزدیک ممکن به نظر نمی رسد.
"زیرکالو"
|
| فارسی.رو |
(0)نطرشما در اين مورد
ارسال اين صفحه به دوستتان
برای چاپ
|
|
|
|
