|
|
| مصاحبه/ |
اشراق حسینی: سیاست‌مداران افغانستان از حل معضل دیورند میهراسند
/9.4.2017
یادداشت: بازی‌های جهانی در محور افغانستان در حال اوج‌گیری است. به تازه‌گی سازمان ملل متحد از برگزاری نشستی در پیوند به مسایل افغانستان در سطح منطقه خبر داده است. این درحالی است که پیشتر مسکو تلاش‌هایی را در سطح منطقه و جهان به منظور کشانیدن پای طالبان به مذاکرات صلح افغانستان انجام داده بود. در همین راستا، قرار است روسیه نشستی را با حضور کشورهای تأثیرگذار در جنگ و صلح افغانستان برگزار کند. برخی آگاهان مدعی هستند که کنفرانس ملل متحد در پاسخ به کنفرانس مسکو برگزار می‌شود. در عین حال، مبحث دیورند به عنوان جنجالی‌ترین قضیۀ مرزی در منطقه باردیگر بالا گرفته است. برخی رهبران سیاسی افغانستان تابو را شکستانده و گفته‌اند که دیورند مرز رسمی میان افغانستان و پاکستان است. در این زمینه‌ها و برخی مسایل عمدۀ جهانی و منطقه‌یی گفت‌وگویی را با اشراق حسینی، پژوهشگر و نویسندۀ چیره‌دست انجام داده‌ایم که در زیر می‌خوانید.
افغانستان.رو: قرار است سازمان ملل متحد کنفرانسی را با حضور کشورهای منطقه در پیوند به مسایل افغانستان از جمله پروسۀ صلح برگزار کند. دیدگاه شما در پیوند به این کنفرانس سازمان ملل متحد چیست؟
بحث صلح جنبه‌های مختلف دارد. یک بعد عمدۀ صلح جنبۀ فرهنگی و اجتماعی آن است. در منطقه‌یی‌که ما قرار داریم مهم است که بدانیم چه علایق و گرایش‌هایی در مسیر منفعت ملت‌ها و کشورهای منطقه در نظر گرفته شده است. سازمان ملل متحد تلاش‌هایی دارد؛ اما به باور من تا یک تغییر در نگرش امنیتی و استراتژیک کشورهای تأثیرگذار در قبال منطقه نیاید، تنها کنفرانس‌های نمادین و شکلی تأثیر نخواهد کرد. بر خورد مردمان منطقه است که دولت‌های برخاسته از ارادۀ شان را به میان آورند. در ضمن باید یک سلسله تغییراتی عمدۀ فرهنگی معطوف به آینده شکل بگیرد و کشورهای منطقه منافع مشترک خود را بازتعریف کنند و از نگرش‌های سنتی که منافع امنیتی خویش را در آن قالب می‌بینند، عبور نمایند و به یک منافع کلان‌تر مشترک امنیتی به توافق برسند.
کنفرانس ملل متحد یک گام هست؛ اما این اقدام به تنهایی نمی‌تواند مشکلات عدیده‌یی‌که در منطقه ما وجود دارد را حل کند. برگزاری یک و یا دو کنفرانس راه حل مشکلات افغانستان نیست.
افغانستان.رو: برخی تحلیلگران مدعی هستند که کنفرانس منطقه‌یی ملل متحد در پاسخ و واکنش به نشست‌ها و تلاش‌هایی‌ست که روسیه دربارۀ صلح افغانستان انجام داده است. باور شما در این خصوص چیست؟
تمویل کننده‌گان سازمان ملل همواره از این سازمان بهره گرفته‌اند و این بار هم تلاش می‌کنند از قالب این سازمان بزرگ منافع خویش را تأمین نمایند. تمویل‌کننده‌گانِ سازمان ملل ملل بر این نهاد اثر دارند و سوال شما در همین مسیر قابل بررسی و تحلیل است.
افغانستان.رو: با توجه به این‌که کشورهای منطقه به استثنای چین و پاکستان که در نشست‌های چهارجانبه حضور داشته‌اند، کشورهای ایران، هند، روسیه و کشورهای آسیای مرکزی در پروسۀ صلح افغانستان در سال‌های پسین نقشی نداشته‌اند. این کشورها در مذاکراتی که در سطح منطقه و جهان در پیوند به صلح افغانستان برگزار شده است، تا کنون دعوت نگردیده‌اند. حالا نگاه شما به کنفرانسی که قرار است در پیوند به صلح و ثبات در افغانستان با حضور کشورهای منطقه در مسکو برگزار شود، چیست؟
معادلات در منطقۀ ما تغییر کرده است. متناسب با این تغییرات برخی از کشورها مانند روسیه شیوه‌های جدیدی را به خاطر امنیت خودشان برگزیده‌اند. مسکو از کشورهایی‌که با آنها همسو هستند نیز خواسته است که با آنان بپیوندند. این درحالی است که این کشورها در گذشته در حوزۀ ما فعال نبودند. این تغییر معادله ناشی از حضور داعش در حوزۀ بزرگ ماست. داعش خطر را متوجه برخی کشورها از جمله روسیه ساخته است. روسیه به شمول ایران و برخی کشورهای دیگر تلاش می‌ورزند که جلو این موج را بگیرند. آنها در پی تأمین رابطه با گروه‌هایی هستند که با داعش سر و سازش دارند و نشان می‌دهند که در برابر آنها نوعی تلاطم و نرمش دارند؛ از جمله با گروه طالبان. در گذشته روس‌ها و ایرانی‌ها با طالبان رابطۀ خوبی نداشتند. اما با اوج‌گیری داعش یک نوع رابطۀ را هم با طالبان ایجاد کردند. آنها در پی ایجاد موازنه هستند.
کنفرانس مسکو بیشتر جنبه‌های امنیتی دارد. این کشورها تلاش می‌ورزند که همزمان با تغییر در معادلات منطقه‌یی نگاه امنیتی‌شان را نو بسازند و یک نوع ارتباطات جدید و روش‌های جدید را در پیش بگیرند. کنفرانس مسکو هم در این قالب مورد بررسی قرار گرفته می‌تواند.
افغانستان.رو: در آغاز پیش‌بینی می‌گردید که امریکا و روسیه در مسایل افغانستان کنار آیند. اما با گذشت چند ماهی این پیش‌بینی‌ها به یأس مبدل شده است. آیا واشنگتن و مسکو می‌توانند روی افغانستان به توافقاتی دست یابند؟
آقای ترامپ یک نوع علاقۀ شخصی داشت که با روسیه تقارن داشته باشد. اما سیستم‌ها اجازه نمی‌دهد که سلیقه‌ها اعمال شود. سلیقه‌ها باید خود را در قالب سیستم تنظیم کند. این دو کشور از هر طریقی برای جلوگیری از به خطر افتیدن منافع‍‌شان کار می‌گیرند. روسیه و امریکا در وضعیتی قرار دارند که در مواردی باید باهم رقابت کنند و در بخش‌هایی باید همگرایی داشته باشند. این بسته به شرایط و دیپلوماسی کشورهاست.
افغانستان.رو: دولت جدید امریکا در پی افزایش نیروهایش در افغانستان است. آیا افزایش نیروی امریکا می‌تواند در زمینۀ تأمین امنیت افغانستان کمک کند؟ چرا امریکایی‌ها بار دیگر به فکر افزایش نیرو در افغانستان افتیده‌اند؟
آمدن یکی دو شخص در کشورهایی مثل امریکا کل سیستم را عوض کرده نمی‌تواند. اگر افراد به صورت شخصی گرایش‌هایی داشته باشند، سیستم آنها را مدیریت خواهد کرد.
مسألۀ دوم، استفاده از نیروی نظامی و جنگی به تنهایی در هیچ کشوری جواب نگفته است. افزایش نیروهای امریکایی در افغانستان و استفاده از شیوه‌های سخت جنگی چندان پاسخ‌گو به پیچیده‌گی‌های موجود در افغانستان نیست.
شکی نیست که امریکایی‌ها بیشتر از آن‌که به دنبال تأمین امنیت و صلح در افغانستان باشند، در پی دنبال کردن هدف‌های خودشان هستند. هر کشور این کار را می‌کند. اما مشکل و پیچیده‌گی وجود دارد که آنرا حل کرده نمی‌تواند. کشورهایی مثل افغانستان نیازمند هستند که از درون کار کنند و در داخل رهبران تصامیم خویش را با بلوغ و عقلانیت اتخاذ نمایند. متأسفانه افغانستنان در زمینۀ تصمیم‌گیری بر مبنای ارادۀ ملی هنوز هم مشکلات خودش را دارد. تنها مقابله با گروه‌های خشونت‌ورز جنبه‌های نظامی ندارد، باید جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی، بحث عدالت اجتماعی، توسعه و... به عنوان یک شبکه در برابر معضل خشونت و جنگ قرار گیرد. در غیر آن، تنها با افزایش نیروی نظامی و جنگ و روش‌های سخت‌افزاری نمی‌توان نتیجه گرفت.
افغانستان.رو: ایالات متحدۀ امریکا روی مسایل نرم‌افزاری در افغانستان کار کرده است؟
نخیر. کاری نکرده است.
افغانستان.رو: در روزهای پسین بحث خط دیورند (مرز افغانستان و پاکستان) باردیگر بالا کشیده است. برخی نماینده‌گان پاکستانی به نقل از عبدالله عبدالله رییس اجرایی حکومت و عطا محمد نور والی بلخ گفته‌اند که دیورند مرزی رسمی افغانستان و پاکستان است. با توجه به این اظهارات آیا ما قرار است به توافقاتی در خصوص دیورند دست یابیم؟
راه حل ساده نیست. بحث دیورند بسیار پیچیده شده است. دیورند در حافظۀ ملی افغانستان به امری تبدیل شده که سیاست‌مداران نباید به آن نزدیک شوند. سخنگوی رییس اجراییه این موضوع را تکذیب کرد. آقای عبدالله یک سیاست‌مدار محافظه‌کار است و وقتی دید که افکار عمومی در این زمینه حساسیت نشان خواهد داد مسأله را تکذیب کرد. اما احتمال دارد که با نمایندۀ پاکستان چنین صحبتی را کرده باشد. سیاست‌مداران از معضل دیورند واهمه دارند و می‌ترسند در برابر ارادۀ ملی قرار نگیرند.
اما به این موضوع باید راه حل جستجو شود. تا کی باید این جنجال لاینحل باقی بماند. یکی از مشکلات عمدۀ امنیتی و اجتماعی افغانستان وابسته به خط دیورند است. دولت‌های افغانستان باید شیوه‌ها و راه‌کارهایی را در نظر گیرند که در سطح ملی و منطقه‌یی و بین المللی به این معضل پرداخته شود.
حالا یک عده پیدا می‌شوند مانند داوودخان که این خط را به رسمیت نمی‌شناسند، اما عدۀ دیگر این مسأله را خاتمه یافته می‌دانند. به هر رو، اصل مشکل باقی مانده است. سیاست مداران ما باید این جرأت را بکنند و سیاست‌ها و راه‌کارهایی را جستجو کنند که این مشکل خاتمه بیابد.
افغانستان.رو: دیدگاه اشرف غنی رییس جمهوری را در این زمینه چگونه می‌بینید؟
اشرف غنی یک رهبر پوپولیست هست. راه حلی در نظر ندارد. تلاش می‌ورزد از جو پیش آمده به سود خودش استفاده کند. او هیچ دیدگاه روشن، مشخص و استراتژیک در پیوند به جنجال‌های افغانستان، تنش‌های سیاسی، توسعۀ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، تأمین عدالت، پرداختن به معضل قدرت و دموکراتیزه‌کردن مناسبات اجتماعی ندارد و هیچ نگاهی به جنبه‌های نرم افزاری امنیت و ثبات در کشور نداشته است. سیاست‌مدارانی‌که در قالب حکومت وحدت ملی آمده اند، فکر نمی‌کنم از لاک پوپولیستی بیرون شوند.
افغانستان.رو: پاکستانی‌ها در پی دیوارکشیدن در امتداد خط دیورند است. آیا این اقدام پاکستان عملی است؟
پاکستانی‌ها مبحث دیورند را حل شده و خاتمه یافته فکر می‌کنند. آنها تلاش می‌ورزند حکومت‌های حاکم در افغانستان ضعیف و بی ثبات باشد تا راه حلی به این مسأله ارایه کرده نتوانند. خط دیورند به یک معما تبدیل شده است. از یک طرف دولت‌های افغانستان مدعی هستند که تروریسم از آن سوی دیورند صادر می‌شود و از سوی دیگر، می‌گویند که این خط را دیوار نکنید. آقای کرزی هم این حرف را می‌زد. راه حل در این زمینه نیازمند یک گفت‌وگوی خردمندانه است. کشورهایی‌که در همسایگی با یک دیگر قرار دارند، از راه معانده و رقابت‌های منفی و غلط با یک دیگر به صلح دست نمی‌یابند. ما نیاز به گفت‌وگو و ایجاد فرمول‌های جدید برای همگرایی داریم. اگر پاکستان امنیت ملی خویش را بر اساس مواجهه با هندوستان تنظیم کرده است و از این طریق در افغانستان می‌خواهد عمق استراتژیک داشته باشد، باید این نگاه خویش را عوض کند. بحث همکاری‌های اقتصادی و اساس قراردادن توسعه اقتصادی برای تأمین امنیت در منطقه را در اولویت قرار دهد. همچنان دولت افغانستان هم سوءتفاهم‌هایی را که با دولت‌های منطقه از جمله پاکستان داشته باشد، باید به آنها راه حل پیدا کند. در غیر آن، اگر آنها سیم خاردار می‌کشند و دولت ما هم که نماینده‌گی از ارادۀ ملی کشور نمی‌کند، قضیه پیچیده‌تر می‌شود. اما این نیازمند این است که رهبری افغانستان از خود کفایت نشان بدهد – که داده نمی تواند- و هم اگر پاکستان نگاه سنتی خود را در رابطه به امنیت ملی خودش تغییر ندهد، اوضاع بحرانی می‌شود.
افغانستان.رو: شما از سوء تفاهمات افغانستان با کشورهای منطقه یاد کردید. این سوءتفاهم‌ها با کدام کشورها و در چه زمینه‌هایی وجود دارد؟
سوء تفاهمات با کشورهای منطقه شدت و ضعف دارد. عمده‌ترین اختلاف افغانستان با پاکستان است.
افغانستان.رو: گفته می‌شود کشورهای منطقه هم دربارۀ سیاسیون افغانستان سوءظن دارند. شما این موضوع را تأیید می‌کنید؟
بازی‌های استخباراتی به گونه‌یی عیار شده که سوءتفاهم و برداشت‌هایی را به وجود آورد. خیلی از سازمان‌های استخباراتی امکان دارد که به گونۀ حقیقی با حلقات تروریستی زمینه‌های هماهنگی داشته باشند و یا حتا برخی از گروه‌هایی را تحت نام داعش در افغانستان تعذیه می‌کنند. در این زمینه باید اطلاعات کافی وجود داشته باشد و تحلیل‌های دقیق صورت گیرد.
شایعاتی در داخل و بیرون وجود دارد که حلقاتی در داخل و بیرون در پی تقویت داعش در افغانستان و به ویژه ولایات شمالی هستند. کشورهایی مانند روسیه هم از این ناحیه خوف دارند و فرمول جدید همکاری با طالبان را در پیش گرفته‌اند.
افغانستان.رو: با توجه به وضعیت کنونی، تحلیل شما از آینده افغانستان چیست؟ سال پیش‌رو را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
وضعیت پیچیده است. گرایش‌های بنیادگرایانه در قالب قوم و در قالب قرائت‌های ایدیولوژیک و ناسیونالیزم افراطی در حال اوج‌گیری است. بحث داعش، عرب و عجم و طالبان به عنوان اسلام پاکیزه، دگراندیشان و مخالفان‌شان و بحث‌هایی که ترامپ در امریکا علیه مسلمانان مطرح کرد، همه نشان می‌دهد که هم در سطح داخلی با مشکل افراطیسم روبرو هستیم و هم در سطح مذهبی و قومی مشکل داریم. در سطح منطقه هم این بحث‌ها مطرح شده است. در سطح جهانی هم گرایش‌های افراطی رو به رشد است.
وقتی افراطیت در قالب‌های گوناگون رشد می‌کند، آنجا تصادم است، تفاهم نیست. آنجا همدیگرپذیری جایگاه ندارد. آنجا گفت‌وگو جایش را به نوعی رویارویی سرشار از تعصب می‌دهد. مخصوصاً این‌که منطقۀ ما به یک منطقۀ نسبتاً نظامی تبدیل شده است. جنگ در افغانستان تروریسم در پاکستان برای همه تهدید است. کشورهای عربی هم وارد یک جنگ خانمان‌سوز شده‌اند. بنابراین در داخل هم وضعیت نورمال نیست. در منطقه هم خطراتی وجود دارد. در سطح جهانی هم سیاست‌مدارانی مانند ترامپ به وجود آمده‌اند که برای امنیت زمانۀ ما چندان مطلوب تلقی نمی‌شود.
|
| Afghanistan.ru |
ارسال اين صفحه به دوستتان
برای چاپ
|
|
|
|
