یادداشت: محمد میرویس بلخی فرزند فضل احمد متولد 22 جدی سال 1360 خورشیدی در لسوالی خلم ولایت بلخ است. او در سال 1382، از دوره لیسه فارغ و برای ادامه تحصیلات عالی به هندستان سفر کرد و در دانشگاه دهلی (2004-2007) از دوره لسانس در علوم سیاسیPol.Sce.  فارغ گشت. بلخی در امتحان رقابتی سرتاسری هند شرکت و پس از کامیابی وارد دوره فوق لسانسMA  در مطالعات روابط بین الملل به دانشگاه جواهر لعل نهرو  در دهلی مشغول تحصیل شد که همزمان از بورسیه مرکز همکاری های فرهنگی هند برخوردار شد.در سال 2009 میلادی، پس از ختم ماستری در مرکز مطالعات خاور میانه دانشگاه جواهر لعل نهرو مشغول درس دوره ام فیل   M.Phil(پیش دکتورا) شد که با نوشتن و دفاع کاری تحقیقی "سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال افغانستان" به دوره دکترا راه یافت و در همین مرکز پایان نامه تز داکتری خویش را دفاع کرد. میرویس بلخی در سال 2011 میلادی به افغانستان برگشت و در سال 2012 به عنوان استاد در دانشگاه امریکایی افغانستان  AUAFو موسسه تحصیلات عالی خصوصی افغانستان UofA  مشغول خدمت شد. آقای بلخی همچنان معاون سیاسی ریاست سیاسی وزارت خارجه افغانستان می‌باشد. در پیوند به تنش‌های اخیر افغانستان و پاکستان و گسترش‌ همکاری‌های منطقه‌یی، خبرنگار افغانستان.رو با آقای بلخی به مصاحبه پرداخته است. آقای بلخی  معقتد است که با گسترش روابط کابل و مسکو تأمین صلح منطقه‌ای، کاهش قاچاق مواد مخدر، کاهش حملات سایبری و مهار تروریسم تسهیل می‌شود. شرح این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید.

افغانستان.رو: جناب دکتر  بلخی، سپاس از این‌که به این پرس‌وشنود حاضر شدید. افغانستان در کنفرانس وارسا رسماً از پاکستان شکایت کرد و این کشور را تنها مانع صلح عنوان نمود. اهمیت این اعتراض در چنین نشستی چه بود؟

بدون شک این اعتراض نقطه عطف در سیاست خارجی افغانستان در قبال پاکستان خواهد بود. اعتراضات رهبران سیاسی و مردم افغانستان از سیاست‌های جنگ‌ ستیزانه اسلام آباد یک موضوع جدید نیست. از سالهای بسیار دور در مقاطع مختلف و در فرصت های مختلف اعتراضات شده و گاهی هم بسیار جدی اما برای نخستین بار است که بلندترین مقام حکومتی افغانستان در یک نشست بین‌المللی و به صورت رسمی از پاکستان اعتراض جدی میکند و پاکستان را مانع اصلی صلح در افغانستان میداند. به نظرم این بسیار مهم است.

این اعتراض به دو دلیل مهم است؛ اول این که مردم افغانستان سال ها چنین انتظاری از رهبران حکومت داشتند تا سیاست تضرع را کنار گذاشته و از پاکستان در مجامع بین المللی شکایت کنند. این انتظار برآورده شد و مطئمناً منجر به افزایش مشروعیت حکومت در نزد مردم می شود. دوم این که جامعه بین المللی و به خصوص مخالفین پاکستان نیز از دولت افغانستان این انتظار را داشتند تا با استفاده از آن سیاست انزوای پاکستان را به صورت مستند روی دست گیرند. بنابراین در هردو صورت ضرر نکردیم.

افغانستان.رو: آیا کشورهای ناتو حاضر اند پاکستان را تحت فشار قرار دهند تا در راستای تأمین صلح و ثبات افغانستان کمک کند؟ کشورهای عضو ناتو عملاً چه کاری در این زمینه می‌توانند؟

این درست است که اعضای ناتو در میان خود به مشکلاتی مواجه اند و گاهی اوقات این مشکلات منجر به چند دستگی در اتخاذ سیاست واحد میشود، اما تهدیدهای نامتعارف که حوزه ناتو را مواجه ساخته است، باعث می شود تا لاقل در مورد منابع تهدید موضع متحد گیرند. با اعتراض افغانستان و شکایت های غیر رسمی دولت های منطقه به خصوص هند از سیاست های نادرست پاکستان، ناتو نیز متوجه یک منبع مهم تهدید نا متعارف شده و به این سیاست تن خواهد داد تا در قبال پاکستان طور جدیتر برخورد کند.

افغانستان درازترین، پرهزینهترین و مهمترین ماموریت ناتو به حساب میرود. حالا اگر ناتو در این ماموریت شکست بخورد، این سازمان دیگر ابهت سابقه را از دست خواهد داد و دیگر جهان به این سازمان به بزرگترین، قویترین، موفقترین و منسجمترین سازمان امنیتی نگاه نخواهد کرد. بنابراین، در قسمت تغییر سیاست فعلی پاکستان تلاش خواهند کرد.

اما چگونه، این کمی مبهم است. چون دولت های عضو ناتو با پاکستان سیاست های انفرادی و متفاوت دارند. یکی در درون ناتو اگر پاکستان را بخواهد زیر فشار بیاورد، دیگری از پاکستان به عنوان همپیمان استراتیژیک استفاده میکند. این بستگی به گذشت زمان و روشن شدن اسناد زیاد از سیاست های غلط پاکستان دارد تا اجماعی را در سیاست خارجی ناتو شکل بدهد. فکر کنم یک مدت زمان دیگر لازم است. اما به شرطی که کشورهای مانند افغانستان، هند و دیگران از دیپلوماسی فعال کار بگیرند و دنبال قضیه را رها نکنند.

افغانستان.رو: برخی تحلیل‌هایی وجود دارد که پاکستان در سطح جهانی منزوی شده است؛ این تحلیل ها تا چه اندازه دقیق است؟

انزوای پاکستان آغاز شده است، این را موافق هستم. اما معلوم است که پاکستانیها آرام ننشسته اند. کارهای انجام می دهند تا ادامه این سیاست را از دست ندهند. حمله ترویستی در بنگله دیش که رابطه آن را با شاگردان ذاکر نایک، مبلغ معروف مسلمان هندی داده شد، یا اعتراضات گسترده در کشمیر، گسترش جنگ در شمال افغانستان و در بدخشان به خصوص و مسایل دیگر از این دست بازی‌هایی است که دست پاکستان را به راحتی می شود در همه آن دید. این یعنی مصروف نگهداشتن کشورهای منطقه به سیاست داخلی و کاهش فشار سیاست انزوای پاکستان است.

اما در صورتی که اراده در این زمینه مبتنی بر اجماع واحد وجود داشته باشد می تواند پاکستانی ها را به انزوا بکشد.

افغانستان.رو: هند و پاکستان در آخرین نشست شانگهای به عنوان عضو اصلی این سازمان منطقه یی درآمد. اهمیت عضویت این دو کشور در این سازمان چیست؟

سازمان شانگهای یک بستر دیگر بالقوه برای همکاری میان کشورها در این منطقه است. به نظر من، عضویت کشورها در چنین شرایط به سازمان های متعدد منجر به افزایش تعهدات کشورها می شود. این خود نقطه فشار بر هرکشور مبنی بر اجرای تعهد می شود و نیز بی اعتمادی ها در منطقه کاهش می یابد که خود باعث همکاری می کردد.

افغانستان.رو: روابط هند و پاکستان با کشورهای آسیای مرکزی و روسیه در چه وضعیتی قرار دارد؟

هند و پاکستان سیاست های دوگانه با آسیای مرکزی و روسیه دارند. هردو کشور به عنوان مصرف کنندگان و نیازمندان انرژی تلاش دارند تا از بازار آسیای مرکزی استفاده بهینه کند. اما نسبت به روسیه سیاست ها فرق می کند. هند با روسیه روابط عادی دارد اما پاکستان روابط خوب ندارد و همیشه بین دوکشور بدگمانی وجود دارد.

افغانستان.رو: عضویت دهلی جدید و اسلام آباد در سازمان شانگهای در روابط آنها با امریکا چه تأثیری برجا خواهد گذاشت؟

فکر می‌کنم به این پرسش پاسخ گفتم.

افغانستان.رو:  پیش‌نیازهای عضویت افغانستان در شانگهای چیست؟ چرا افغانستان نتوانسته است شرایط عضویت در سازمان شانگهای را فراهم کند؟

افغانستان در سیستم های امنیتی متعدد موقعیت دارد. مناطق همسایه سه گانه مانند جنوب اسیا، آسیای مرکزی و خاورمیانه و همچنان حضور سیستم امنیتی ناتو در کشور منجر به کندی روند پذیرش عضویت افغانستان در شانگهای شده است.

افغانستان باید سیستم امنیتی خود را در منطقه تعریف کند. بنابراین پیش نیاز اساسی یک امر ذهنی است تا عینی. تا مادامی که ذهنیت رهبران شانگهای آماده پذیرش عضویت افغانستان نشود. مشکل است که افغانستان را وارد این سازمان کنیم.

البته حضور هند در این سازمان ورود افغانستان در شانگهای را ممکنتر خواهد کرد. هند علاقه دارد تا در هر سیستم امنیتی که خودش است افغانستان را نیز بکشاند چون بعدتر از امتیاز حمایت افغانستان از تصامیم بزرگ هند استفاده خواهد کرد. برای افغانستان هم این یک برد است.

افغانستان.رو: گسترش همکاری‌های منطقه‌یی در مبارزه با تروریسم و دهشت‌افگنی چه نقشی می‌تواند داشته باشد؟

تا فعلا هیچ. چون تاهنوز تعریف واحدی از تروریسم در منطقه ما وجود ندارد. در منطقه افغانستان تروریسم یک پدیده طبیعی نیست. بلکه یک ابزار استراتژیک است جهت سیاست های هژمونیک کشورها. بنابراین اجماع واحد عملی مشکل است.

افغانستان.رو: اکثریت کشورهای منطقه با افراط گرایی رو به رشد مواجه هستند. افراط گرایی خطر بالقوه در برابر دولت های منطقه است. برای مبارزه با افراط گرایی، چه راه کارهایی را پیشنهاد می کنید؟

تنها راه مبارزه با افراط گرایی تعهد جدی دولتها برای نابودی این تهدید در منطقه است. تروریسم یک ساخته دولتی است که پس از به میان آمدن خلاء قدرت پس از جنگ سرد بوجود آمده. نابران، نابود کننده آن هم مردمان نه که دولت ها است.

افغانستان.رو: روسیه در معادلات منطقه یی چه نقشی را در تأمین ثبات می تواند ایفا کند؟

روسیه یک بازیگر بالقوه جهانی است. سیاستهای مسئولانه این کشور در قسمت نظم جهانی و صلح و امنیت بسیار ضروری است. روسیه به تنهایی یک سیستم امنیتی در هرچهار منطقهای است که افغانستان در حاشیه آن قرار دارد. بنابراین، نمی تواند چنین سیستم را نادیده گرفت. هرنقشی که روسها بخواهند می توانند در مناطق چهارگانه پیرامون افغانستان اتخاذ کند.

اگر روسیه به جنگ سرد جدید باهمکاران استراتژیک خود با یک نگاه رئالیستی برود، مناطق پیرامون افغانستان دوباره به میدان های نیابتی تبدیل خواهد شد در غیر آن انجام مسئولیت جهانی و درنظر گرفتن تهدیدهای مشترک جهانی که همه بشریت را تهدید می کند، باعث صلح در مناطق خواهد شد.

افغانستان.رو: افغانستان و روسیه در تلاش تقویت همکاری های امنیتی، سیاسی و اقتصادی هستند. سفرهای پی هم مقامات افغانستان به مسکو نشان‌دهندۀ ارادۀ دو کشور به گسترش روابط است. جایگاه روسیه در سیاست خارجی افغانستان چیست؟  این کشور برای تأمین صلح و ثبات افغانستان چه کارهای عملی و قابل توجه می تواند بکند؟

قبلاً هم اشاره شد که برای افغانستان، روسیه یک بازیگر مهم است. این حقیقت نزد رهبران سیاسی کشور بیشتر واضح و روشن است. فکر کنم همکاری سازنده میان دو کشور به منافع هردو است. تأمین صلح منطقه‌ای، کاهش قاچاق مواد مخدر، کاهش حملات سایبری و مهار تروریسم از مسایلی است که با نزدیکی روسیه و افغانستان نتایج مثبت در پی خواهد آورد.

افغانستان.رو:  شمال افغانستان به سرنوشت جنوب کشور مواجه شده است. روسیه و کشورهای آسیای مرکزی نگران این موضوع هستند و سربازانی را در مرزهای خویش جابجا کرده اند. آیا نا امنی شمال افغانستان، خطری را متوجه کشورهای آسیای مرکزی می‌سازد؟

دقیقاً! صدها جوان افراطی آسیای مرکزی در میان طالبان در مناطق شمال افغانستان برای این روز انتظار می کشد که بتوانند نزدیک به سرزمین های خود پایگاه ایجاد کنند و ماموریت های خود را خاک های آسیای مرکزی را ادامه بدهند. حضور این جماعت در وزیرستان و در خاک پاکستان بسیار دور از آسیای مرکزی است. به این دلیل اسیای مرکزی در هراس است.

افغانستان.رو: سپاس جناب دکتر بلخی.

سپاس از شما.