یوری سیگوف
منبع : ديلووايا نيديليا (قزاقستان) 

نظرات نويسندگان مقالات  ممکن است مغاير با موضع سايت «فارسی.رو» باشد.

در حال ، که اسیای مرکزی بر ان می اندیشد ، که با کی بیشتر همراهی کند – با امریکا ، روسیه و یا چین، ایران بازیگر بزرگ سیاسی و اقتصادی این منطقه وریانت های خود همکاری به این منطقه را پیشنهاد میکند. اگر سه – چهار سا ل قبل تهران فقط به پروژه های جداگانه در خاک اسیای مرکزی و بازدید های کوتاه شخصیت های طراز اول اکتفاء میکرد ، پس حالا صحبت بر سر جلب بزرگ مقیاس این منطقه در پلان های سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی مطرح بحث می باشد.

این موضوع ، که ایران نه تنها " همسایه نزدیک " ، بلکه رقیب جدی روسیه ، چین و ایالات متحده امریکا می باشد ، خاصتآ در جریان اجلاس اخیر سازمان همکاری شانگهای در بیشکیک روشن گردید. اگرچه تهران تا به حال موقف خود را از کشور ناظر تا عضویت کامل بالا نه برده ، با وجود این فقط تهران در اینده نزدیک میتواند نقش روز افزون را در اسیای مرکزی بازی نماید.

" شما به روسیه و امریکا چه ضرورت دارید؟ بیائید با ما دوستی کنید! "

  بعد از انکه ، خبر برگذاری اجلاس سازمان همکاری شانگهای در پایتخت قرغزستان منتشر گردید ، مستقیمآ چند رهبر ، که به این اجلاس دعوت شده بودند ، فیصله نمودند ، که نه تنها به مراسم در چارچوب سازمان همکاری شانگهای  اکتفاء نمایند ، بلکه بصورت اساسی تمام منطقه رادر برگیرند  و این بهترین فرصت بود ، که همه رهبران کشورهای اسیای مرکزی در بیشکیک حضور یافته بودند. در نتیجه هو جین تاو رهبر جمهوری مردم چین و رئیس جمهور روسیه و همچنان حامد کرزی رئیس جمهور افغانستان ، برعلاوه بیشکیک ، چندین ملاقات و بازدید های مهم را جهت تحکیم مواضع خود انجام دادند.

  محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران نیز از انها عقب نماند. به همه معلوم است ، که مدت ها قبل از اجلاس بیشکیک رهبر ایران سعی میکرد ( عمده تآ به کمک روسیه ) عضویت سازمان همکاری شانگهای را کسب نماید. ولی وقتیکه معلوم گردید ، که فعلآ نقض محدودیت بر توسعه سازمان در نظر نمی باشد ، احمدی نژاد فیصله نمود در راه جداگانه خود پیش رود و با کشور های اسیای مرکزی بر مبنای دوجانبه کار نماید.

  رهبر ایران هنگام اقامت در بیشکیک با بازیگران عمده این منطقه – رهبران روسیه ، چین، پاکستان ، تاجکستان ، قزاقستان و ازبکستان بصورت دوجانبه ملاقات نمود. اگرچه موقف احمدی نژاد در ملاقات فقط موقف ناظر بود و رئیس جمهور ایران بر همکاران خود چنان " نظارت " میکرد ، که ظاهرآ انها باید از معاشرت و توجه از طرف مهمان عالیقدر خوشی میکردند ، نه برعکس.

در عین حال رهبر ایران اهمیت تماس شخصی با همکاران خود را پنهان نمیکرد و اشاره مینمود ، که ایران میتواند به افغانستان و ترکمنستان کمک های قابل ملاحظه را در عرصه تحقق یک سلسله پروژه ها مبذول دارد. احمدی نژاد در سخنرانی های خود در عشق اباد و کابل گویی به میزبانان خود وانود میکرد ، که " چرا شما به امریکا و روسیه وابسته باشید؟ ایران شرایط به مراتب پرمنفعت تر در باره دادن کریدیت ها در اختیار شما قرار خواهد داد و به مثابه دوست مطمین و وفادار عمل خواهد کرد".

تهران از ایستاده شدن در حاشیه سیاسی به ستوه امده است

  بازدید رهبر ایران از افغانستان تا اندازه زیادی شکل سمبولیک داشت. این اولین بازدید وی از کشور همجوار بود و بسیاری مبصرین اظهار داشته بودند ،  که تهران قصد ندارد افغانستان را بصورت کامل تحت کنترول سیاست ایالات متحده امریکا باقی بگذارد. برعلاوه ، ایران در حال حاضر میتواند به افغانستان بطور قابل ملاحظه در عادی ساختن زنده گی در ولایات غربی و شمالی کمک نماید ، در حالیکه نیرو های امریکا و ایتلاف کشورهای ناتو ، به احتمال زیاد بازهم مبارزه طاقت فرسا با طالبان در جنوب و جنوب – شرق افغانستان  پیش خواهند برد.

ایران از خود نسبت به ترکمنستان فعالیت زیاد نشان میدهد. تماس ها بین تهران و عشق اباد در دوران رئیس جمهور فقید صفر مراد نیازوف نیز وجود داشتند ، ولی بصورت مشخص در سا ل روان این تماس ها برای هردو طرف پایدارتر و کاملآ مثمرتر گردیدند. در عین حال تهران بسیار ارزو دارد ، تا ترکمنستان هرچه زودتر در سازمان همکاری شانگهای پذیرفته شود و تهران برعلاوه میخواهداز طریق ترکمنستان به بازار های دول دیگر اسیای مرکزی ، خاصتآ با در نظرداشت روابط خوب شخصی ، که بین رهبران ایران و ترکمنستان بوجود امده ، راه یابد.

  همچنان نباید مساله حل تقسیم بحیره کسپین را فراموش کرد ،جای که  مواضع ایران و ترکمنستان به مقایسه قزاقستان ، روسیه و اذربائیجان بسیار نزدیکتر می باشند. رئیس جمهور ایران بیردی محمدوف رهبر ترکمنستان را جهت بازدید از تهران دعوت نموده و در عین حال نباید فراموش کرد ، که در پایتخت ایران در خزان سا ل روان اجلاس رهبران دول اطراف بحیره کسپین برگذار میگردد ، که در ان شرکت ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه نیز توقع میرود. رئیس جمهور ایران قصد دارد همکاری با ترکمنستان را در عرصه صادرات گاز طبعی برای مناطق شمالی کشور توسعه بخشد. ایران در عین حال در ترکمنستان نیم میلیارد دالر سرمایه گذاری نموده و ایرانیان خط لوله انتقال گاز کورپیجی – کورت کوهی را تمدید نموده و ترمینال نگهداری گاز مایع را ساخته اند و برعلاوه این ایرانیان اماده اند تامین تمام سیستم مخابراتی بین ترکمنستان و کشور های اطراف ان را برعهده گیرند.ایران هر ماه واردات گاز از ترکمنستان را برای مناطق شمالی خود افزایش میدهد ( باید گفت ، که افغانستان مقدار به مراتب بیشتر گاز ترکمنستان را نسبت به انچه ، که در حال حاضر وارد میکند از عشق اباد مطالبه میکند) و به قربان قلی بیردی محمدوف طرح پروژه اعمار خط لوله اساسی انتقال گاز را از طریق خاک ایران به سوی پایتخت ان تهران پیشنهاد نموده است.

در تهران ان فشار عظیم – قبل از همه فشار سیاسی ، که ایالات متحده امریکا بر کشور های اسیای مرکزی ، که بنابر علل مختلف به همکاری با ایران علاقمند می باشند ،وارد میکنند ، مدنظر میگیرد.تحقق برنامه ذروی ایران  به اصطلاح به استخوان در گلون امریکا مبدل گشته و درین اثناء ارزوی ایرانیان در باره حضور در منطقه ، که در ان امریکا با دو رقیب جدی – روسیه و چین مجبورآ مقابله میکند، بر ان افزوده شده است.

  تصادفی نیست ، که قصد احمدی نژاد در باره تحرک بخشیدن سیاست ایران در اسیای مرکزی و مبدل ساختن کشور خود به یکی از بازیگران کلیدی و بانفوذ در منطقه ، جای که منافع روسیه ، ایالات متحده امریکا و چین باهم ملاقی میشوند، باعث نگرانی زیاد در واشنگتن میگردد و به احتمال زیاد میتواند به عامل جدید غیر قابل پیشبینی در مبارزه به خاطر کنترول سیاسی بر منابع مواد سوخت و انرژی در اسیای مرکزی مبدل گردد.

  روسیه تا به حال از ایران هراس ندارد

اگر ایالات متحده امریکا به تحرک سیاست ایران در اسیای مرکزی برخورد کاملآ منفی مینمایند ، پس در مسکو در برابر چنین فعال شدن احمدی نژاد تا به حال با شک و تردید نگاه میکنند. به عقیده کارشناسان روسیه ، نفوذ ایران و امکانات اقتصادی ان درین منطقه کملآ محدود می باشند. در اصل فقط در تاجکستان ایرانیان نسبت زبان مشترک فارسی حضور دارند ولی به عقیده مسکو در جمهوری های دیگر فکر نمیشود ، که از حضور ایرانیان اظهار خوشی نمایند.

ولی چنین برخورد ، که برمبنای ملیت ویا کدام تعادل دیگر استوار باشد ، کاملآ محدود می باشد. ایران همین اکنون خود را تا اندازه زیادی دست و پا بسته و عقب زده شده از " بازی های بزرگ سیاسی " در منطقه احساس میکند. ایران نسبت رویارویی اشکار خود با امریکا به مشکل میتواند همکاری  کامل و وسیع  را با قزاقستان ، اذربائیجان و کشور های دیگر حوزه بحیره کسپین گسترش دهد ، به خاطریکه این کشورها با امریکا روابط خوب برقرار نموده اند و انها اصلآ نمی خواهند به خاطر خوشی ایران خطر را قبول کنند.

  برعلاوه این ، ایران در طول تاریخ خود را به مثابه دولت بانفوذ و قوی نشان داده ، که تا اندازه زیادی بر همه همسایه گان خود قواعد بازی را تحمیل میکرد. در حال حاضر در پهلوی ایران ایالات متحده امریکا ، روسیه و چین مسلط می باشند و ایران مجبور است فقط با انهایی همکاری خود را هماهنگ سازد ، که حاضرند در منطقه حد اقل سیاست متوازن و بی طرفانه را پیش برند( از همینرو ترکمنستان برای ایران از نقطه نظر توسعه همکاری های اقتصادی و سیاسی مفید است ).

این موضوع را نیز نباید فراموش کرد ، که ایران تازه بازی خود را در منطقه اسیای مرکزی اغاز مینماید.انکشور درینجا کدام " قروض قدیمی " ندارد و مانند روسیه ارزوی  " بازگشت به جای ، که از انجا چندی قبل رفته " در سر ندارد و مانند امریکا و یا ناتو جهت ایجاد پایگاه های خود درین منطقه نیز تلاش نمی ورزد.

بالاخره ، اوضاع مربوط به پروگرام ذروی ایران تا به حال حل نگردیده است.ایران ، طبعآ ، فیصله نامه های ماه  دسمبر سا ل 2006 و ماه مارچ سا ل 2007 شورای امنیت ملل متحد در باره متوقف ساختن کار غنی سازی یورانیم را اجراء نکرده است. تشدید تحریمات ، که ایالات متحده امریکا بر ان پافشاری میکند ، میتواند در هر لحظه ، خاصتآ بعد از اجلاس اسمبله عمومی سازمان ملل متحد ، که در ماه سپتمبر صورت میگیرد ، تصویب شود.

  مذاکرات ، که در حا ل حاضر بین ایران و اداره بین المللی انرژی اتمی و اتحادیه اروپایی جریان دارند تا به حال به نتائیج مشخص منجر نگردیده و قبل از همه به کمایی نمودن وقت از طرف تهران شباهت دارند. در عین حا ل امریکا ایران را بصورت علنی به ارسال مخفیانه سلاح به طالبان افغانستان ، که در طول چندین سا ل برضد امریکا و نیرو های ناتو می جنگند ، متهم میکند. احمدی نژاد رئیس حمهور ایران طی سخنرانی در کابل این اتهامات را رد نمود ، ولی بازهم تشنج در منطقه نسبت افزایش نفوذ ایران افزوده خواهد شد ، که به ان کشور های اسیای مرکزی ، که با ایران سروکار دارند ، هیچ چیزی خوبی را به بار نخواهد اورد. راستی  ، حامد کرزی رئیس جمهور افغانستان  ، که ایران را " کشور دوست " میخواند از همتای ایرانی خود حمایت میکند. امریکایان با چنین تعریف مطلقآ موافق نمی باشند و به وارد اوردن فشار بر ایران به خاطر حمایت از شیعه یان تندرو در عراق و در تمامی جهات دیگر ادامه میدهد.

در پیچ و خم های پرمیلان احتیاط کنید

  ایران امروز نسبت به هر وقت دیگر مجبور است از اعتبار سیاسی خارجی خود مواظبت نماید و با تمام قوت تلاش ورزد روابط خود را با ان کشورها تحکیم بخشد ، که به این کار حد اقل ابتدایی ترین تمایل داشته باشند. این مساله بیشتر به دول اسیای مرکزی مربوط میگردد ، که در فا صله نزدیک ایران قرار دارند و بصورت بالقوه به همکاری اقتصادی – قبل از همه همکاری انرژیتیک- علاقمند می باشند.

تهران به همکاری انرژیتیک با ترکمنستان و قزاقستان اهمیت خاص قایل می باشد.در هرگونه ارایش ایران فقط با این کشور ها در منطقه روابط بسیار فعال برقرار خواهد کرد و بصورت مشخص ، به کمک انها مفکوره تحقق پروژه " نابوکو " در باره انتقال گاز ایران به اروپا را تحقق خواهد بخشید. تهران در چنین وضع میتواند از طریق دول اسیای مرکزی به بازار های بزرگ راه یابد و بد ینوسیله از انزوای تحمیل شده سیاسی و اقتصادی امریکا رهایی یابد.

  ایرانیان میدانند ، که این پروژه از حمایت رهبران اروپایی برخوردار می باشد ، ولی همچنان معلوم است ، که امریکایان نسبت به این طرح برخورد کاملآ سرد مینمایند. اگر ازان حمایت هم کنند ، این فقط در صورت خواهد بود ، که گاز از ترکمنستان  ، قزاقستان و بصورت بالقوه از اذربائیجان به اروپا منتقل گردد ، نه از ایران.

ایران بصورت کل در اینده نیز تلاش خواهد کرد ، که هرچه نزدیکتر با دول اسیای مرکزی بدون در نظرداشت اینکه ، این کار مورد پسند مسکو، واشنگتن و پیکن قرار میگیرد یا خیر ، همکاری نماید.این مساله جداگانه است ، که ایا دول اسیای مرکزی خواهند خواست روابط خود را با امریکا ، روسیه و پیکن نسبت روابط با ایران خراب سازند. به خاطریکه منفعت از کوپراسیون با سه بازیگر سیاست جهانی برای انها نسبت به " لشکرکشی تازه اغازشده پارس " به اسیای مرکزی به مراتب وزین تر می باشد.