فهیم صابر

نظر نویسنده مقاله ممکن است مغایر با موضع سایت افغانستان.رو باشید.

چند روز پیش در ساحه ولسوالی سنگین ولایت جنوبی هلمند در نتیجه حمله ای هوایی ناتو، یازده تا هفده تن از کارمندان پولیس مواد مخدر افغانستان کشته شدند. آنها هنگامی آماج حمله قرار گرفتند که در حال رفتن به عملیات نوبتی شان بودند. نمایندگان ائتلاف اتلانتیک شمالی ابتدا، پس از مدتی سکوت، نقش خود را درین حادثه رد کردند. با این وجود فرماندهی نظامی امریکا از تحقیق و بررسی چگونگی حمله هوایی خبر داد.

اما قرار واکنش شدید سناتوران افغان، احتمالا آنها شک ندارند که کارمندان وزارت امور داخله افغانستان در نتیجه حمله هوایی نیروهای ناتو کشته شده اند. در اعلامیه ویژه یی که نمایندگاه سنای افغانستان صادر کرده، آنها این عمل نظامیان خارجی را که پولیس های مبارزه با مواد مخدر در اثر آن کشته شده اند، محکوم کردند. در عین حال، در این اعلامیه تاکید شده که «این اولین بار نیست که مردم ملکی و نظامیان افغان هدف بمباردمان وحشیانه نیروهای ناتو قرار می گیرند».

در واقعیت امر، کشته شدن پولیس افغان یا اعضای ارتش افغانستان در نتیجه حمله های اشتباهی نیروهای نظامی خبر جدیدی نیست. هرچند با کاهش تعداد نیروهای نظامی خارجی و در نتیجه کاهش دفعات عملیات های نظامی آنها، از شمار چنین حوادث هم خیلی کاسته شده است. فرماندهی نظامی امریکا یا ناتو در گذشته قاعدتن به انجام بررسی ها و یا پرداخت خون-بها به وارثان کشته شده گان اکتفا می کردند.

اما به نظر می رسد، این بار مقامات افغان مصمم استند متحدان غربی شان را به خاطر کشته شدن افراد پولیس به صورت جدی مورد بازخواست قرار دهند. اعضای پارلمان افغانستان حتا تهدید کرده اند که احکام موافقتنامه دوجانبه افغانستان و امریکا را که حدود یک سال پیش توسط حکومت وحدت ملی به امضا رسید، مورد بازبینی قرار دهند. سخن بر سر همان قراردادی است که  امریکایی ها امضای آن را توسط کرزی طی سالیان متمادی می طلبیدند. در آخرین جلسه عمومی مشرانو جرگه اعضای این مجلس درخواست کردند تا حنیف اتمر، منشی شورای امنیت را به مشرانو جرگه احضار کنند و از او که این سند را با امریکایی ها امضا کرده، توضیح بخواهند. هرچند در نهایت امر، نمایندگان مجلس سنا ازین درخواست صرف نظر کردند اما در جلسه بعدی می توانند به این موضوع برگردند.

گفتنی است که ظرف هفته گذشته هر روز اطلاعات ضد و نقیضی در رابطه با حادثه هلمند منتشر می شد. اشخاصی که با فرماندهی ناتو در افغانستان رفت و آمد نزدیک دارند، به روزنامه نگاران محلی در واقعیت امر اعتراف کردند که حمله هوایی از طرف آنها صورت گرفته است. اما در عین حال اضافه می کنند که پولیس ضد مواد مخدر افغان عملیات خود را با نیروهای ناتو هماهنگ نکرده بودند و گذشته ازین از موترهای معمولی که در اداره های وزارت داخله از آنها استفاده می کنند، کار نمی گرفتند. گویا تمام این عوامل سبب شدند که نیروهای ناتو، پولیس افغان را با جنگجویان اشتباهی گرفتند.

ولسوالی سنگین برای سالاران موادمخدر و تمام آنهایی که می خواهند جریان مواد مخدر را در افغانستان کنترل کنند، اهمیت استراتیژیک دارد. این ولسوالی را خود افغانها «بازار بورس مواد مخدر» می نامند که در آن معاملات کلانی بر سر مواد مخدر صورت می گیرند. این یگانه دلیل علاقمندی شدید طالبان و جنگجویان داعش به ولسوالی سنگین و ولایت هلمند است.

حادثه هلمند در حلقات سیاسی کابل بحث در مورد پیوند احتمالی میان قتل پولیس های ضد مواد مخدر افغان و گروه هایی در میان نظامیان غربی برانگیخته است، گروه هایی که علاقمندند نه تنها «بازار بورس» را زیر چتر خود داشته باشند، بلکه سود این تجارت را نیز زیر حفظ کنند. قرار اظهارات شماری از منابع آگاه در کابل، این گروه های غربی علاقمند مبارزه واقعی و معنادار علیه مواد مخدر در افغانستان نیستند.

آنانی که طرفدار فرضیه علاقمندی پنهان نیروهای غربی به تجارت مواد مخدر افغانستان استند، شماری از وقایع را که دولت های خارجی در آن سهم داشتند و در نتیجه آن نهادهای نظامی افغانستان مسوول در امر مبارزه با مواد مخدر ضعیف شدند، به عنوان نمونه ذکر می کنند. یکی از این نمونه ها، تنقیص ریاست خاص مبارزه با مواد مخدر در چارچوب ریاست عمومی امنیتی ملی را نام می برند. هرچند این ریاست در مقایسه با وزارت مبارزه با مواد مخدر و ریاست مبارزه با مواد مخدر وزارت امور داخله چندان بزرگ نبود اما این نهاد، در میان ساختارهای دیگر، مؤثرترین و نافاسدترین اداره یی بود که علیه مواد مخدر مبارزه می کرد.

آنهایی که طرفدار این دیدگاهند که نیروهای غربی، در قدم اول متحدان امریکایی در تجارت مواد مخدر افغانستان سهم دارند، این نکته را از نظر نمی اندازند که نیروهای ویژه بریتانیایی و امریکایی به صورت ناگهانی به ولایت هلمند آمدند. و قابل توجه است که برگشت و استقرار آنها چند روز پیشتر از حمله هوایی بر ضد نیروهای پولیس ضد مواد مخدر افغانستان  در ولسوالی سنگین صورت گرفت که در اثر آن چند پولیس قربانی شدند.

بر اساس گزارش رسانه های افغانستان، دو هفته پیش جنگاوران نیروی ویژه بریتانیا و بعد 100 عضو نیروی ویژه امریکا برای مبارزه با طالبان و گروه دولت اسلامی در هلمند استقرار یافتند.  این که آنها هلمند را به عنوان قرارگاه انتخاب کردند، برای ناظران حیرت آور بود زیرا برخورد های نظامی در حال حاضر در شمال افغانستان در ولایت های فاریاب، سرپل و قندز جریان دارند. به مصلحت نزدیکتر است که نیروهای ویژه و حرفه یی امریکا و بریتانیا به شمال افغانستان می رفتند. اما نیروهای ویژه غربی به صورت ناگهانی به جای رفتن به شمال، به جنوب این کشور آمدند، در جایی که مرکز تجارت مواد مخدر قرار دارد. این در حالیست که در مورد دستاوردهای نیروهای خارجی در امر مبارزه با مواد مخدر تا هنوز هیچ چیزی در اختیار ذهنیت عامه قرار داده نشده است.

به این ترتیب، آن چه باقی می ماند این است که حدس زد به چه دلیلی نیروهای ویژه امریکایی و بریتانیایی مخصوصن ولایت هلمند را به عنوان ساحه یی برای برگشت غیرمنتظره خود به افغانستان انتخاب کردند.  این نیز آشکار نیست که آیا امریکایی ها و بریتانیایی ها برگشته اند تا از مردم ملکی هلمند در برابر طالبان و داعش دفاع کنند یا سالاران موادمخدر را از پولیس مبارزه با مواد مخدر افغانستان نجات دهند که درین اواخر به صورت چشمگیری فعال شده اند.  شاید حمله هوایی به پلیس ضد مواد مخدر افغانستان اصلن تصادفی نبود؟ آیا به این ترتیب، امریکایی ها به قوای مسلح افغانستان نشان نداده اند، چه کسی حرف آخر را در ولایت هلمند می گوید؟ چه کسی تصمیم گیر اصلی درین ولایت است؟ و این که بدون اجازه تصمیم گیر اصلی، پولیس ضد مواد مخدر افغانستان بهتر است به این مرکز «بازار سهام هیرویین» وارد نشود.

به هر صورت، طرح این پرسش ها اجازه می دهد نگاه دیگرگونه یی به فاجعه یی داشت که در سنگین اتفاق افتاد.